Zegar tzw. ludowy. Typ ścienny, szafkowy, wahadłowy. Składa się z szafki oraz mechanizmu chodu i bicia.
Szafka oszklona, kształtem przypominająca przydrożną kapliczkę z trójkątnym naczółkiem i bocznymi sterczynami. Obudowa otwierana z przodu i zamykana na haczyk. Wewnątrz wklejona ramka, wraz z wprawionym cyferblatem. W środku obudowy umieszczony mechanizm bicia godzin z dzwonkiem w kształcie kielicha.
W skład mechanizmu chodu i bicia wchodzi napęd obciążnikowy i łańcuszkowy. Obciążniki mają kształt cylindryczny oraz posiadają łańcuszki i haczyki. Wahadło składa się z trzech części: zakrzywionego drutu, taśmy oraz soczewki z blaszki aluminiowej pomalowanej na kolor brązowy.
Obudowa i szafka pomalowane są na kolor zielony. Jest on dominującym tłem dla roślinnej ornamentyki malarskiej części frontowej zegara. Przyklejona do deski cyferblatu ramka jest w kolorze złotym. Tarcza godzinowa jest biała z czarnymi cyframi rzymskimi i czerwonymi wskazówkami. Przestrzeń powyżej tarczy wypełniają dwie gałązki z liśćmi z zaznaczonymi na biało żyłkami i kropkami na czerwonym tle. Listki te, podobnie jak pozostałe elementy dekoracji, są konturowane białą obwódką. Listewki ramy są zdobione motywami kwiatów oraz – w górnej części – długiej gałązki. Elementy ramy są konturowane podwójnie: białą i czerwoną linią. Trójkątny naczółek zawiera cztery różne motywy kwiatowe w kolorach czerwonym, białym i zielonym. Dwie sterczyny po obydwu stronach naczółka przypominają drzewa z czerwonymi i białymi kropkami w środku sylwetki.
Charakterystyczne dla zegara są: nietypowy, kielichowaty kształt dzwonka (zazwyczaj dzwonki zegarowe są kształtu miskowatego), cylindryczne obciążniki metalowe malowane w kolorowe pasy, soczewka wahadła pomalowana farbą brązową i małe boczne… drzwiczki.
Zegar, według Zdzisława Szewczyka – autora opisów wielu muzealnych zegarów, nie jest oryginalny. 30 stycznia 1973 roku jego renowację wykonał podpisany na obudowie Józef Karaś. Być może wówczas utracił swoją oryginalność zegara typu szwarcwaldzkiego, ale za to nabył „cechy ludowe”. Oznacza to, że mechanizm jest oryginalny (poza dzwonkiem), natomiast obudowa szafkowa już nie. Można przypuszczać, że ze starego zegara pozostał sam mechanizm, któremu nowy wyraz nadał renowator, który był najprawdopodobniej amatorem. Jego „renowacji” zawdzięczamy motywy zdobnicze, które odzwierciedlają upodobania sztuki ludowej lat siedemdziesiątych, przypominające m.in. malowane sprzęty domowe w Zalipiu.
Zegar jest jedynym urządzeniem tego typu, z grupy sześciu innych zakupionych do Muzeum od tej samej osoby – Anieli Orłowskiej. Pozostałe, o drewnianej tarczy, reprezentują tzw. wczesny i późny okres używania zegarów szwarcwaldzkich na ziemiach polskich, które produkowane były od 2 poł. XVIII w Niemczech.
Opracował Piotr Worytkiewicz.
Bibliografia:
Zdzisław Szewczyk, Zegary ludowe z kolekcji Ludwika Ostrogi i Muzeum Etnograficznego w Krakowie, Kraków 1978
Czas odmierzany. Zegary ludowe z kolekcji Pawła Fietkiewicza oraz zbiorów Oddziału Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku, Gdynia 2003
Rykaczewski P., Zegary ludowe w Polsce, Gdynia 2013
