Wycinanka: rolnik i jego praca

Wycinanka z czarnego, glansowanego papieru. Kompozycja dwustrefowa na planie prostokąta leżącego, przedstawiająca pracę na wsi. W górnej części, z lewej ukazana orka:  pochylony mężczyzna z batem w dłoni prowadzi pług, ciągnięty przez konia. Przed orzącym kogut i kura. Po prawej dwie krowy. Dalej biegnący za nimi pastuszek z kijem i pies. Poszczególne sekwencje sceny rozdzielone są drzewami o rozłożystych, symetrycznych koronach. W dolnej części wycinanki, z lewej przekrój  dwuizbowego domu ze strzechą. W większym pomieszczeniu ukazany mężczyzna pochylony nad stołem. Obok dziewczyna z warkoczem siedząca przy krosnach. Mniejsza izba to kuchnia, w której krząta się przy piecu kobieta, przy niej  stoi dziecko. Dalsza część kompozycji, z lewej podzielona jest na dwa poziomy. Wyżej, pomiędzy drzewami  przedstawiono kobietę klęczącą przy pieleniu, za nią niemowlę w kołysce z płachty oraz dwójkę dzieci trzymających się za ręce. Poniżej scena przy studni z żurawiem: z prawej mężczyzna nabierający wody, z lewej kobieta z kijanką (?) w dłoni, pochylająca się nad ławką i piorąca (?). Nad nią rozwieszone na sznurze części garderoby.

Autorką wycinanki jest Stanisława Bakuła (1925 – 1989). Ta kurpiowska artystka z mazowieckiej Puszczy Zielonej wychowała się w rodzinie, w której powszechnie zajmowano się  tradycyjnym rękodziełem. Nie dziwi więc, że Stanisława już we wczesnej  młodości sprawnie tkała pasiaste dywany, wykonywała wielkanocne palmy, pisanki, haftowała, „strzygła” wycinanki. Obdarzona talentem szybko zyskała uznanie nie tylko  mieszkańców rodzinnych Strzałek. Jej twórczość od 1948 roku nagradzana była na licznych konkursach oraz prezentowana na wystawach sztuki ludowej , publikowana w wielu wydawnictwach.

Niezwykły kunszt i doświadczenie warsztatowe artystki najpełniej objawiło się w tworzonych przez nią wycinankach. Z glansowanych papierów wyczarowywała charakterystyczne dla Puszczy Zielonej misterne leluje przypominające kształtem drzewa, gwiazdy  oraz ptaki. Te pierwsze  na początku lat 50. XX wieku stały się dla obdarzonej dużą wyobraźnią wycinankarki inspiracją do wykreowania  oryginalnych, trójpoziomowych kompozycji, które z czasem  zyskały nazwę „las”. Wpisane w płaszczyznę prostokąta rytmicznie powtarzające się, symetryczne motywy  stylizowanych drzew  uzupełniane były stojącymi pod nimi zwierzętami i ludźmi, . Niekiedy na rozbudowanych konarach zasiadały ptaki, zaś pnie drzew otaczało leśne runo.  Postaci zwierząt i ludzi ukazywane były zwykle w ruchu, dając złudzenie narracji.

„Lasy” z czasem zyskały naśladowczynie wśród innych wycinankarek kurpiowskich, które wzorując się na podstawowych zasadach kompozycji stworzonych przez Bakułową, zaczęły wykonywać mniej lub bardziej rozbudowane wycinanki, przeznaczone dla miejskiego odbiorcy.

Co ciekawe, „lasy” z czasem stały się inspiracją do tworzenia pokrewnych, jednobarwnych wycinanek obrazkowych. W odróżnieniu od pierwowzoru pozbawione były jednak osi symetrii, bowiem zasadnicze partie kompozycji wycinane były z arkusza niezłożonego papieru. Stanisława Bakuła stosowała tę technikę tworząc miedzy innymi szopki i  tak zwane kompozycje tematyczne.

W Muzeum Etnograficznym w Krakowie znajduje się zarówno wycinanka obrazkowa przedstawiająca codzienną pracę rodziny wiejskiej  jak i klasyczna wycinanka typu „las”.