Prezentowana wycinanka z cienkiej kolorowej bibuły związana jest ze Świętem Zmarłych w Meksyku. Przedstawia jeden z najbardziej charakterystycznych wizerunków śmierci - La Catrinę, śmierć jako wytworną damę w pięknej sukni, butach na wysokich obcasach i okazałym kapeluszu z ozdobami z piór.
Takie wizerunki śmierci zostały zainspirowane na pocz. XX wieku przez znanego karykaturzystę - artystę José Guadalupe Posadę (1852-1913) i do dziś pozostają niezmienne. Nie zmienił się też stosunek Meksykanina do śmierci, który każe ją traktować z godnością i czcią, ale też pozwala z niej szydzić. Dla Meksykanina śmierć towarzyszy każdemu już od chwili narodzin, stąd też jest on z nią oswojony i traktuje ją jak kogoś bliskiego.
W odczuciu Meksykanina śmierć to dalszy ciąg życia, które tu na ziemni jest tylko mgnieniem, czymś przelotnym, nietrwałym. Podkreślają to słowa azteckiej pieśni: ” Przyszliśmy tylko śnić, pomarzyć przyszliśmy. Nieprawdą jest, nieprawdą, że przyszliśmy żyć na Ziemi”(za M. Sten „Zaproszenie do śmierci”). Wizerunki śmierci nie są straszne, a wręcz zapraszają do zabawy. Jej wesołe przedstawienia w postaci tańczących, grających na gitarach, pijących i śmiejących się szkieletów, zdobią w czasie Święta Zmarłych domowe ołtarze, witryny sklepowe i stragany, a także czy konkursowe dzieła, specjalnie z tej okazji organizowane. Zapraszają w ten sposób powracające wtedy dusze zmarłych przodków do wspólnego świątecznego posiłku i zabawy.
Bogato przystrojone i zastawione domowe ołtarze czekają na dusze zmarłych krewnych, którym ma to skrócić i uprzyjemnić długą drogę, jaką muszą pokonać w celu osiągnięcia zbawienia.
Charakterystyczne wycinanki papel picado (dosłownie papier perforowany) z cieniutkiej kolorowej bibułki ukazują różnorodne scenki z udziałem szkieletów, rozgrywające się na tle ażurowych kratek. Przedstawione na wycinankach scenki są jak żywe i tylko piszczelowate ręce i czaszki zamiast twarzy oraz tradycyjne symbole śmierci, często ukazane na tle kwiatów, zdradzają prawdziwą tożsamość przedstawianych postaci.
Tradycyjna wytwarzania wycinanek sięga czasów przedhiszpańskich. Początkowo tworzono je na papierze z kory figowca lub morwy i przedstawiały wyobrażenia licznych bóstw azteckich. Wraz z nastaniem ery hiszpańskiej dotarła nowa kultura, religia i język, a także narzędzia i wzory, które wywarły wpływ również na wycinanki. Tradycyjny papier stopniowo zaczął być wypierany przez cienki papier bibułkowy z Chin, którym owijana była importowana porcelana. Często naniesione były na nim wzory na ceramikę lub do wyszywania, które wykorzystywano również do tworzenia wycinanek. Jednak metody i narzędzia do ich wykonywania od wieków pozostają niemal takie same, a tradycja wycinanek jest nadal żywa w meksykańskiej kulturze ludowej.
Tradycyjny proces powstawania wycinanki papel picado rozpoczyna się od narysowania wzoru-szablonu, który następnie nakłada się na wielowarstwowy różnokolorowy cienki papier bibułkowy, ułożony na grubej podkładce. Artysta ludowy wycina następnie wzór, używając specjalnych puncy różnej wielkości i kształtów oraz młotka. Praca nad wykonaniem całości wzoru może trwać, w zależności od wielkości i rodzaju wzoru, nawet 30 i więcej godzin. Wiele współcześnie wykonywanych wycinanek pochodzi z miejscowości San Salvador Huixcolotla w Puebla, położonej na płd.- wsch. od miasta Meksyk.
W zbiorach Muzeum znajduje się kolekcja kilkudziesięciu obiektów związanych ze Świętem Zmarłych w Meksyku, w tym kilkanaście wycinanek, ale tylko jedna z nich przedstawia La Catrinę - śmierć jako strojną damę. Prezentowana wycinanka pochodzi z daru Eugeniusza Bożyka z Krakowa; w Muzeum od 1976 roku. Pozostałe wycinanki, z początku lat 60. XX wieku, pochodzą z kolekcji Stanisława Adamowicza, dyplomaty w Meksyku (w l. 1957-61), a do MEK trafiły w 1973 roku.
Opracowała Eleonora Tenerowicz
Wybrana Literatura:
Maria Sten. Zaproszenie do śmierci. Kontynenty. 2/1975. 1975. Sten Maria. Malowane księgi dawnych narodów Meksyku. 1980. Kraków: Wyd. Literackie.
Walendziak Teresa. Ameryka Łacińska. Przewodnik po wystawie, Warszawa: PME. 1998.
Papel Picado: A traditional Mexican Folk Art , Museum of International Folk Art.,w: .
www.. /www.learner.org/ Marian Harvey, Mexican Crafts and Craftspeople; Associated University Presses, 1987
Cordelia Candelaria, Encyclopedia of Latino Popular Culture, Tom 2; Greenwood Publishing Group, 2004
http://latino.si.edu/dayofthedead/DODManual.pdf www.inside-mexico.com/posada.htm Day of the Dead Educational Activity Guide, pdf w: http://www.mexic-artemuseum.org/images/uploads/education/Day_of_Dead_Guide.pdf
Takie wizerunki śmierci zostały zainspirowane na pocz. XX wieku przez znanego karykaturzystę - artystę José Guadalupe Posadę (1852-1913) i do dziś pozostają niezmienne. Nie zmienił się też stosunek Meksykanina do śmierci, który każe ją traktować z godnością i czcią, ale też pozwala z niej szydzić. Dla Meksykanina śmierć towarzyszy każdemu już od chwili narodzin, stąd też jest on z nią oswojony i traktuje ją jak kogoś bliskiego.
W odczuciu Meksykanina śmierć to dalszy ciąg życia, które tu na ziemni jest tylko mgnieniem, czymś przelotnym, nietrwałym. Podkreślają to słowa azteckiej pieśni: ” Przyszliśmy tylko śnić, pomarzyć przyszliśmy. Nieprawdą jest, nieprawdą, że przyszliśmy żyć na Ziemi”(za M. Sten „Zaproszenie do śmierci”). Wizerunki śmierci nie są straszne, a wręcz zapraszają do zabawy. Jej wesołe przedstawienia w postaci tańczących, grających na gitarach, pijących i śmiejących się szkieletów, zdobią w czasie Święta Zmarłych domowe ołtarze, witryny sklepowe i stragany, a także czy konkursowe dzieła, specjalnie z tej okazji organizowane. Zapraszają w ten sposób powracające wtedy dusze zmarłych przodków do wspólnego świątecznego posiłku i zabawy.
Bogato przystrojone i zastawione domowe ołtarze czekają na dusze zmarłych krewnych, którym ma to skrócić i uprzyjemnić długą drogę, jaką muszą pokonać w celu osiągnięcia zbawienia.
Charakterystyczne wycinanki papel picado (dosłownie papier perforowany) z cieniutkiej kolorowej bibułki ukazują różnorodne scenki z udziałem szkieletów, rozgrywające się na tle ażurowych kratek. Przedstawione na wycinankach scenki są jak żywe i tylko piszczelowate ręce i czaszki zamiast twarzy oraz tradycyjne symbole śmierci, często ukazane na tle kwiatów, zdradzają prawdziwą tożsamość przedstawianych postaci.
Tradycyjna wytwarzania wycinanek sięga czasów przedhiszpańskich. Początkowo tworzono je na papierze z kory figowca lub morwy i przedstawiały wyobrażenia licznych bóstw azteckich. Wraz z nastaniem ery hiszpańskiej dotarła nowa kultura, religia i język, a także narzędzia i wzory, które wywarły wpływ również na wycinanki. Tradycyjny papier stopniowo zaczął być wypierany przez cienki papier bibułkowy z Chin, którym owijana była importowana porcelana. Często naniesione były na nim wzory na ceramikę lub do wyszywania, które wykorzystywano również do tworzenia wycinanek. Jednak metody i narzędzia do ich wykonywania od wieków pozostają niemal takie same, a tradycja wycinanek jest nadal żywa w meksykańskiej kulturze ludowej.
Tradycyjny proces powstawania wycinanki papel picado rozpoczyna się od narysowania wzoru-szablonu, który następnie nakłada się na wielowarstwowy różnokolorowy cienki papier bibułkowy, ułożony na grubej podkładce. Artysta ludowy wycina następnie wzór, używając specjalnych puncy różnej wielkości i kształtów oraz młotka. Praca nad wykonaniem całości wzoru może trwać, w zależności od wielkości i rodzaju wzoru, nawet 30 i więcej godzin. Wiele współcześnie wykonywanych wycinanek pochodzi z miejscowości San Salvador Huixcolotla w Puebla, położonej na płd.- wsch. od miasta Meksyk.
W zbiorach Muzeum znajduje się kolekcja kilkudziesięciu obiektów związanych ze Świętem Zmarłych w Meksyku, w tym kilkanaście wycinanek, ale tylko jedna z nich przedstawia La Catrinę - śmierć jako strojną damę. Prezentowana wycinanka pochodzi z daru Eugeniusza Bożyka z Krakowa; w Muzeum od 1976 roku. Pozostałe wycinanki, z początku lat 60. XX wieku, pochodzą z kolekcji Stanisława Adamowicza, dyplomaty w Meksyku (w l. 1957-61), a do MEK trafiły w 1973 roku.
Opracowała Eleonora Tenerowicz
Wybrana Literatura:
Maria Sten. Zaproszenie do śmierci. Kontynenty. 2/1975. 1975. Sten Maria. Malowane księgi dawnych narodów Meksyku. 1980. Kraków: Wyd. Literackie.
Walendziak Teresa. Ameryka Łacińska. Przewodnik po wystawie, Warszawa: PME. 1998.
Papel Picado: A traditional Mexican Folk Art , Museum of International Folk Art.,w: .
www.. /www.learner.org/ Marian Harvey, Mexican Crafts and Craftspeople; Associated University Presses, 1987
Cordelia Candelaria, Encyclopedia of Latino Popular Culture, Tom 2; Greenwood Publishing Group, 2004
http://latino.si.edu/dayofthedead/DODManual.pdf www.inside-mexico.com/posada.htm Day of the Dead Educational Activity Guide, pdf w: http://www.mexic-artemuseum.org/images/uploads/education/Day_of_Dead_Guide.pdf
