Wycinanka fajerka

Treść

zdjęcie obiektu zdjęcie obiektu

Wycinanka jednoosiowa przedstawiająca bukiet kwiatów w wazonie o kształcie serca. Wycięta z białego papieru i podklejona fioletowym papierem glansowanym. Naklejona na biały arkusz. Na nim odręcznie zanotowano imię i nazwisko wykonawczyni, jej wiek oraz nazwisko nauczycielki: J. Świątkowskiej, która – jak możemy przypuszczać – dostarczyła wycinankę Sewerynowi Udzieli.

 

Prezentowana wycinanka to tzw. „fajerka”, powstała przez wycięcie w papierze wzoru, najczęściej w postaci ornamentu kwiatowego czy stylizowanego drzewka, którego poszczególne elementy kompozycji nie łączą się ze sobą. Pod tego typu wycinanki, przypominające szablon malarski podkładano barwne arkusze papierów glansowanych w jednym, dwóch lub trzech kolorach, wypełniając w ten sposób wycięte pola barwnymi plamami.

 

„Fajerki” znane były w okolicach Krakowa (m.in. Zbydniowice, Mogilany) i na Powiślu Dąbrowskim. Te pierwsze charakteryzują się subtelnymi cięciami poszczególnych elementów, składających się na kwiatony o drobnych, jakby rozwianych gałązkach i listkach oraz stylizowanych kwiatach. Najstarsze wycinanki tego typu pochodzą z początku XX w. Zachowały się prawdopodobnie jedynie w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie, gdzie znajduje się kilkanaście „fajerek” z podkrakowskich miejscowości. Zgromadził je na początku XX wieku Seweryn Udziela i ofiarował do zbiorów Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana. W latach 60. XX wieku wycinanki trafiły do kolekcji MEK.

 

Współcześnie próbę wskrzeszenia „fajerek” podejmuje Agata Seweryn – architekt i artystka, sięgająca do tradycyjnych, ludowych technik zdobnictwa wnętrz. Inspirując się obiektami zachowanymi w zbiorach MEK, wykonała serię wycinanek, posługując się techniką nawiązującą do dawnych „fajerek” krakowskich.

 

Wycinanka została ofiarowana około 1900 r. przez nauczycielkę J. Świątkowską Sewerynowi Udzieli, wówczas inspektorowi oświatowemu, znanemu ze swoich pasji ludoznawczych, później współzałożyciela i pierwszego dyrektora Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Nie wiadomo dokładnie, kiedy Udziela przekazał ją do zbiorów Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana stawiającego sobie za cel pobudzenie twórczości rodzimej, opartej na tradycji i sztuce ludowej. Prawdopodobnie miało to miejsce w pierwszej dekadzie XX wieku. Z czasem wycinanka wraz z innymi zbiorami Towarzystwa włączona została jako depozyt do Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie. Po rozwiązaniu Muzeum, w latach 60. trafiła za pośrednictwem Akademii Sztuk Pięknych do zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie.

 

Opracowała Beata Skoczeń - Marchewka.

Opiekun: Beata Skoczeń-Marchewka Zadaj pytanie o obiekt

Obiekty powiązane