Terkocząca karuzelka inspirowana tradycyjnymi zabawkami ludowymi. Mechanizm wprawiający zabawkę w ruch to miniaturowe odwzorowanie maszynerii dawnych młynów. Napędzane korbką zębate przekładnie poruszają platformą i sprawiają, że weselnicy zdają się wirować w tańcu.
Zabawkę zbudował w 1949 r. Stanisław Kulon. Autor miał wówczas dziewiętnaście lat i był uczniem Antoniego Kenara w Państwowym Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem. Swoją pracę zaprezentował na konkursie zorganizowanym przez trzy krakowskie muzea – Muzeum Etnograficzne, Muzeum Historyczne oraz nieistniejące dziś Miejskie Muzeum Przemysłu Artystycznego. Konkurs miał za cel wypracowanie nowych wzorów zabawek związanych z historią i tradycjami Krakowa.
Młodzieńcza rzeźba Kulona zwiastuje wielki talent i wrażliwość, które wkrótce jeszcze się rozwiną. Od roku 1952 artysta związany jest z Wydziałem Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Dyplomowany w 1958 r., w latach 60. XX w. zostaje asystentem w pracowni prof. Ludwiki Nitschowej, w 1988 r. otrzymuje tytuł profesora Wydziału Rzeźby macierzystej uczelni, gdzie pracuje do roku 2000. W dojrzałym dorobku rzeźbiarza przeważają realizacje monumentalne. Kulon jest też autorem wielu pomników i instalacji memoratywnych. Jego prace znajdują się w kolekcji Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, pośród dzieł uznanych rzeźbiarzy polskich XX wieku.
Przy okazji warto wspomnieć, że w zbiorach MEK znajdują się także wzory mobilnych zabawek sygnowanych nazwiskami Antoniego Rząsy i Władysława Hasiora – twórców znanych z późniejszych karier artystycznych, a w młodości również związanych z zakopiańskim liceum.
Wzoru karuzelki Stanisława Kulona prawdopodobnie nigdy nie wykorzystano. Ale uroda jego zabawki przetrwała próbę czasu – postaci krakowiaków do dziś zachwycają syntetyczną, nowoczesną formą.
A drewniany napęd nadal działa.
Opracowała Katarzyna Piszczkiewicz
Źródła:
Tadeusz Seweryn, Polskie zabawki ludowe, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa, 1960
Grażyna Pyla, Małgorzata Oleszkiewicz, Czar zabawek krakowskich, MEK, Kraków, 2007
www.rzezba-oronsko.pl (2014)
