Prezentowany obiekt to pamiątka, która ma już ponad 150 lat! Wachlarz został wyprodukowany z okazji Powszechnej Wystawy Światowej w Paryżu w 1867 roku. Jest lekki, składa się w harmonijkę, gdy go rozłożymy ma kształt półkola. Stelaż tworzy 15 cienkich listewek – zwanych piórami – pomalowanych ciemnobrązową bejcą. Pióra złączone są metalowym nitem, który pozwala wachlarz składać i rozkładać. Widać wyraźnie ślady użytkowania. Papier z jednej strony jednobarwny – w kolorze wypłowiałej zieleni, z drugiej jasny, z centralnie umieszczonym nadrukiem. Brzegi wachlarza po jednej i drugiej stronie ozdobiono cienkim paskiem złotego papieru.
Nadruk na pożółkłym papierze wciąż wyraźny – przedstawia ujęty w owal plan Wystawy. Widzimy na nim rysunek ogrodu z napisem: JARDIN CENTRAL, otoczony aleją, z której promieniście rozchodzi się kolejnych dwanaście, wszystkie oznaczone literami alfabetu od A do L. Każda z dwunastu alei opisana także nazwą i rysunkiem flagi państwa, mającego na niej ekspozycję. U góry napis: SOUVENIR DE L'EXPOSITION UNIVERSELLE DE 1867 (pamiątka z Wystawy Światowej w 1867 roku); u dołu: LES DOUZE PORTES DU CHAMP DE MARS. Po lewej wyobrażenie Sekwany, po prawej napis: ÉCOLE MILITAIRE z rysunkiem gmachu. Między placem wystawy i aleją zewnętrzną szeroki pas w kolorze ciemnokremowym z rysunkami bram i nazwami poszczególnych ulic. U góry AVENUE DE LA BOURDONNAIS; u dołu AVENUE DE SUFREN; po lewej QUAI D'ORSAY; po prawej: AVENUE DE LAMOTHE-PIQUET.
Wystawa w 1867 roku była czwartą wystawą światową i drugą organizowaną w stolicy Francji. Zorganizowana pod hasłem: Rolnictwo, Przemysł i Sztuki piękne (Agriculture, Industrie et Beaux-Arts) trwała od 1 kwietnia do 3 listopada 1867 roku. Wystawcy z 42 krajów mieli do dyspozycji blisko 70 hektarów, głównie Pola Marsowa, a także Ile de Billancourt. Gościem honorowym wystawy była Rosja i to jej ekspozycje, obok Belgii, Anglii oraz oczywiście Francji, zajmowały najwięcej przestrzeni. Wystawę, pod względem dóbr techniki, zdominowały maszyny z napędem parowym, z wielkim zainteresowaniem spotkała się też prezentacja windy – pokazywanej jako narzędzie usprawniające pracę w kopalniach (wkrótce jednak zagościła także w domach towarowych, by w końcu trafić do najnowocześniejszych budynków mieszkalnych).
W 1867 roku, w Paryżu nie zabrakło też Polaków, ze wszystkich trzech zaborów, którzy prezentowali dorobek w niemal wszystkich kategoriach (m.in. przyrządy pomiarowe, maszyny rolnicze oraz licznie reprezentowane sztuki piękne, zwłaszcza malarstwo). Na wystawie złotym medalem nagrodzono obraz Jana Matejki „Sejm w Warszawie 1773 roku” (obecnie znany pod tytułem: „Rejtan – Upadek Polski”, przechowywany na Zamku Królewskim w Warszawie). Nagrodzono też wyróżnieniem owczarnię jednego z wielkopolskich gospodarstw. Jak pisze Eleonora Jedlińska: „Udział polskich artystów na wystawie 1867 roku, a przede wszystkim zainteresowanie obrazem Jana Matejki, wyrażające się niezwykle trafnymi interpretacjami współczesnych recenzentów, czyniły ze sprawy polskiej kwestię powszechną. Pojawiające się w kontekście wystawy opisy dzieła rozszerzały wiedzę o okolicznościach towarzyszących pierwszemu rozbiorowi Polski.” [Jedlińska 2015: 37]
Wracając jednak do obiektu tygodnia… Wachlarz trafił do Muzeum w 2010 roku, wraz z ponad dwudziestoma innymi przedmiotami, które pochodziły z domu Jadwigi Biernakiewiczowej (ur. 1900, zm. 1990), córki Franciszka i Henryki (z domu Teisseyre) Wojciechowskich. Jadwiga Biernakiewiczowa była absolwentką wychowania fizycznego na UJ, anglistką, skautką. W latach dwudziestych XX wieku pełniła funkcję komendantki chorągwi żeńskiej, znała się z Olgą i Andrzejem Małkowskimi, w Anglii poznała twórcę skautingu Roberta Baden-Powella. Pasjonowała się sportem: kajakarstwem, narciarstwem, kolekcjonowała sztukę ludową. Do zbiorów MEK, oprócz wachlarza, z prywatnej kolekcji Jadwigi Biernakiewiczowej, trafiły m.in. gliniane naczynia, pamiątkowe lalki, figurki, a także należące do jej matki, Henryki de Teisseyre (uczestniczącej w kursach Baranieckiego), przyrządy dziewiarskie i koronkarskie.
W zbiorach MEK znajduje się około 80 wachlarzy. Są wśród nich wachlarze o podobnej do prezentowanego, papierowo-drewnianej konstrukcji, pochodzące m.in. z Kuby, Chin, Indonezji; Wachlarze pamiątkowe, mające przynosić ulgę użytkownikom w gorące dni, wachlarze zupełnie wyjątkowe, stylizowane, jak np. drewniany wachlarz z malunkami wyobrażającymi sceny rodzajowe związane ze świętowaniem nocy Kupały, wykonanymi przez Walerego Eliasza Radzikowskiego. W zbiorach MEK znajduje się też ponad 20 wachlarzy służących do rozniecania ognia, które w większości pochodzą z Ameryki Południowej.
Opracowała: Olga Błaszczyńska
Bibliografia:
1. Izabela Sykta, „Wystawy międzynarodowe i ich wpływ na kształtowanie krajobrazu miast – próba retrospekcji i współczesnej oceny skutków krajobrazowych”, Kraków 2014
2. Eleonora Jedlińska, „Powszechna wystawa światowa w Paryżu w 1900 roku”, Łódź 2015
3. https://paryz.pl/wystawa-swiatowa-w-paryzu-w-1867-roku/ [dostęp 15 czerwca 2021]
4. https://www.parismuseescollections.paris.fr/fr/palais-galliera/oeuvres/souvenir-de-l-exposition-universelle-de-1867#infos-principales [dostęp 15 czerwca 2021]
Nadruk na pożółkłym papierze wciąż wyraźny – przedstawia ujęty w owal plan Wystawy. Widzimy na nim rysunek ogrodu z napisem: JARDIN CENTRAL, otoczony aleją, z której promieniście rozchodzi się kolejnych dwanaście, wszystkie oznaczone literami alfabetu od A do L. Każda z dwunastu alei opisana także nazwą i rysunkiem flagi państwa, mającego na niej ekspozycję. U góry napis: SOUVENIR DE L'EXPOSITION UNIVERSELLE DE 1867 (pamiątka z Wystawy Światowej w 1867 roku); u dołu: LES DOUZE PORTES DU CHAMP DE MARS. Po lewej wyobrażenie Sekwany, po prawej napis: ÉCOLE MILITAIRE z rysunkiem gmachu. Między placem wystawy i aleją zewnętrzną szeroki pas w kolorze ciemnokremowym z rysunkami bram i nazwami poszczególnych ulic. U góry AVENUE DE LA BOURDONNAIS; u dołu AVENUE DE SUFREN; po lewej QUAI D'ORSAY; po prawej: AVENUE DE LAMOTHE-PIQUET.
Wystawa w 1867 roku była czwartą wystawą światową i drugą organizowaną w stolicy Francji. Zorganizowana pod hasłem: Rolnictwo, Przemysł i Sztuki piękne (Agriculture, Industrie et Beaux-Arts) trwała od 1 kwietnia do 3 listopada 1867 roku. Wystawcy z 42 krajów mieli do dyspozycji blisko 70 hektarów, głównie Pola Marsowa, a także Ile de Billancourt. Gościem honorowym wystawy była Rosja i to jej ekspozycje, obok Belgii, Anglii oraz oczywiście Francji, zajmowały najwięcej przestrzeni. Wystawę, pod względem dóbr techniki, zdominowały maszyny z napędem parowym, z wielkim zainteresowaniem spotkała się też prezentacja windy – pokazywanej jako narzędzie usprawniające pracę w kopalniach (wkrótce jednak zagościła także w domach towarowych, by w końcu trafić do najnowocześniejszych budynków mieszkalnych).
W 1867 roku, w Paryżu nie zabrakło też Polaków, ze wszystkich trzech zaborów, którzy prezentowali dorobek w niemal wszystkich kategoriach (m.in. przyrządy pomiarowe, maszyny rolnicze oraz licznie reprezentowane sztuki piękne, zwłaszcza malarstwo). Na wystawie złotym medalem nagrodzono obraz Jana Matejki „Sejm w Warszawie 1773 roku” (obecnie znany pod tytułem: „Rejtan – Upadek Polski”, przechowywany na Zamku Królewskim w Warszawie). Nagrodzono też wyróżnieniem owczarnię jednego z wielkopolskich gospodarstw. Jak pisze Eleonora Jedlińska: „Udział polskich artystów na wystawie 1867 roku, a przede wszystkim zainteresowanie obrazem Jana Matejki, wyrażające się niezwykle trafnymi interpretacjami współczesnych recenzentów, czyniły ze sprawy polskiej kwestię powszechną. Pojawiające się w kontekście wystawy opisy dzieła rozszerzały wiedzę o okolicznościach towarzyszących pierwszemu rozbiorowi Polski.” [Jedlińska 2015: 37]
Wracając jednak do obiektu tygodnia… Wachlarz trafił do Muzeum w 2010 roku, wraz z ponad dwudziestoma innymi przedmiotami, które pochodziły z domu Jadwigi Biernakiewiczowej (ur. 1900, zm. 1990), córki Franciszka i Henryki (z domu Teisseyre) Wojciechowskich. Jadwiga Biernakiewiczowa była absolwentką wychowania fizycznego na UJ, anglistką, skautką. W latach dwudziestych XX wieku pełniła funkcję komendantki chorągwi żeńskiej, znała się z Olgą i Andrzejem Małkowskimi, w Anglii poznała twórcę skautingu Roberta Baden-Powella. Pasjonowała się sportem: kajakarstwem, narciarstwem, kolekcjonowała sztukę ludową. Do zbiorów MEK, oprócz wachlarza, z prywatnej kolekcji Jadwigi Biernakiewiczowej, trafiły m.in. gliniane naczynia, pamiątkowe lalki, figurki, a także należące do jej matki, Henryki de Teisseyre (uczestniczącej w kursach Baranieckiego), przyrządy dziewiarskie i koronkarskie.
W zbiorach MEK znajduje się około 80 wachlarzy. Są wśród nich wachlarze o podobnej do prezentowanego, papierowo-drewnianej konstrukcji, pochodzące m.in. z Kuby, Chin, Indonezji; Wachlarze pamiątkowe, mające przynosić ulgę użytkownikom w gorące dni, wachlarze zupełnie wyjątkowe, stylizowane, jak np. drewniany wachlarz z malunkami wyobrażającymi sceny rodzajowe związane ze świętowaniem nocy Kupały, wykonanymi przez Walerego Eliasza Radzikowskiego. W zbiorach MEK znajduje się też ponad 20 wachlarzy służących do rozniecania ognia, które w większości pochodzą z Ameryki Południowej.
Opracowała: Olga Błaszczyńska
Bibliografia:
1. Izabela Sykta, „Wystawy międzynarodowe i ich wpływ na kształtowanie krajobrazu miast – próba retrospekcji i współczesnej oceny skutków krajobrazowych”, Kraków 2014
2. Eleonora Jedlińska, „Powszechna wystawa światowa w Paryżu w 1900 roku”, Łódź 2015
3. https://paryz.pl/wystawa-swiatowa-w-paryzu-w-1867-roku/ [dostęp 15 czerwca 2021]
4. https://www.parismuseescollections.paris.fr/fr/palais-galliera/oeuvres/souvenir-de-l-exposition-universelle-de-1867#infos-principales [dostęp 15 czerwca 2021]
