Korona szefa wioski to symbol ludu Asháninka – mieszkańców peruwiańskiej Amazonii zamieszkujących doliny rzek Tambo, Perene, Pichis, Apurimac i Ene, aż po górną Ucayali oraz Gran Pajonal w centralnym regionie selwy. Tradycyjna organizacja społeczna Asháninka opierała się na nuklearnych rodzinach żyjących w rozproszeniu, które z czasem tworzyły niewielkie siedliska. Dzisiaj społeczności żyją w większych wioskach. Zmiana ta doprowadziła do wypracowania sposobu rozwiązywania wewnętrznych sporów i reprezentowania racji społeczności na zewnątrz.
Zgodnie z peruwiańskim prawem, wszystkie społeczności etniczne mają autonomię w odniesieniu do organizacji wewnętrznej, spraw gospodarczych i administracyjnych oraz korzystania z terenów im przypisanych. Każda społeczność Asháninka rządzi się zasadami zapisanymi w statutach, które stanowią wewnętrzne prawo wspólnoty wioskowej.
Przyjęty przez społeczność wioskową statut określa prawa i obowiązki każdego członka wspólnoty. Każdy mieszkaniec wioski ma prawo do głosowania i bycia wybieranym na stanowiska społeczne, do brania udziału w dyskusjach i wyborach do wspólnotowych organów władzy. Ponadto każdy członek społeczności ma prawo do korzystania z gruntu przypisanego jego rodzinie, a także do pomocy, jeśli znajdzie się w potrzebie z powodu choroby, śmierci członka rodziny lub innej uzasadnionej przyczyny. Może wtedy uzyskać wsparcie materialne lub pomoc innych członków wspólnoty w utrzymaniu lub zbiorach z jego pola przez przez określony czas. Członkowie społeczności mają też obowiązek uczestniczenia we wspólnych pracach dla dobra ogółu. Ze wspólnych zobowiązań w zakresie prac fizycznych zwolnieni są natomiast wszyscy ci, którzy mają ponad 50 lat.
Prawo wewnętrzne reguluje też postępowanie w przypadku konfliktów natury cywilnej, wybuchających pomiędzy członkami społeczności, w tym także w przypadku rozwodu z małżonkiem spoza danej wspólnoty wioskowej. Poprzez wybrane przez siebie władze, członkowie społeczności mogą ukarać tych, którzy naruszają ustalone praktyki, wspólny statut lub prawo krajowe. Wykroczeniem może być nieusprawiedliwiona nieobecność na zebraniu zespołu, podczas dni przeznaczonych do wspólnych prac lub też nagminne lekceważenie swoich zobowiązań wobec wspólnoty. Poważną sprawą jest szkodzenie interesom i dobremu wizerunkowi wspólnoty wioskowej poprzez nawoływanie do podziałów, angażowanie się w handel narkotykami, gminną ziemią lub zasobami naturalnymi społeczności czy też wyrażanie ekstremistycznych poglądów politycznych. Członkowie wspólnoty wioskowej mogą otwarcie wyrażać swoje przekonania, o ile nie zagrażają one wspólnej organizacji i porządkowi społecznemu.
Nad całą organizacją życia społecznego czuwa szef wioski, el Jefe wraz z wybranymi członkami lokalnej władzy (4-5 osób wyłaniane w wyborach co dwa lata). Szef wioski jest jej prawnym przedstawicielem. Czuwa nad wewnętrznym porządkiem społecznym, jednak nie podejmuje decyzji samodzielnie. Wszystkie sprawy dotyczące życia w wiosce są omawiane na wspólnych spotkaniach, w których uczestniczą mieszkańcy – mężczyźni i kobiety. El Jefe reprezentuje także wspólnotę na zewnątrz – tu też musi liczyć się z opinią społeczności i sankcjami, wynikającymi z niezadowolenia mieszkańców wioski, łącznie z odwołaniem z pełnionej funkcji.
Lokalna władza skupia się na dążeniu do kametsa asaiki, tzw. „dobrego modelu życia”. Pojęcie to oznacza rozwój w szacunku dla kultury Asháninka, harmonię społeczną, zdrowy tryb życia i poszanowanie dla środowiska. Taki model życia rozumiany jest jako wspólne bogactwo – nie tylko przyczynia się do dobrobytu, ale staje się jego istotą. Asháninka wierzą, że taką filozofię życia odziedziczyli po swoich przodkach. Uczy ona emocjonalnej powściągliwości i dzielenia się w celu stworzenia wspólnego dobra oraz odpowiedniej osobowości członków wspólnoty.
Korona tsiqenti – symbol Asháninka, zakładana w ważnych dla społeczności momentach, nie jest zastrzeżona tylko dla szefa wioski. Mogą ją nosić wszyscy mężczyźni, zwłaszcza podczas reprezentowania społeczności na zewnątrz oraz podczas ważnych uroczystości wewnętrznych.
Jeden z kilkudziesięciu obiektów pozyskanych dla Muzeum przez etnobotaniczkę Joannę Sosnowską, która przeprowadzała badania wśród Indian Ashaninka z Peru w l. 2009-2010.
Opracowała Eleonora Tenerowicz.
Wybrana literatura:
Soren Hvalkof, Beyond Indigenous Land Titling: Democratizing Civil Society in the Peruvian Amazon [w:] The Space of Neoliberalizm: Land, Place and Family in Latin America, red. Jacquelyn Challe; Kumarian Press, Bloomfield 2002
Per Ole Christian Steinert, Ethnic Communities and Ethno-Political Strategies. The Struggle for Ethnic Rights: a Comparison of Peru, Ecuador and Guatemala; The University of Texas at Austin, August 2003
Percy A. Peralta, Socioeconomic Evaluation of Indigenous Comunal Carpentries in the Peruvian Amazon; University of Florida, 2004
“We propose development within a framework of respect for the rights of indigenous peoples” - Interview with Asháninka leader Teddy Sinacay Tomas by Raquel Gargatte, 4/25/2013 [w:] https://intercontinentalcry.org/interview-with-ashaninka-leader-teddy-sinacay-tomas/
