Torba na sól

Rozległe tereny Afganistanu i Azji Środkowej leżące na dawnym Jedwabnym Szlaku stanowią niezwykłą etniczno-kulturową mozaikę. Została ona ukształtowana przez wpływy kultury perskiej, arabskiej, buddyjskiej, chińskiej oraz tradycję ludów pastersko-koczowniczych. Obecny Afganistan zamieszkuje wiele grup etnicznych: Pasztunowie, Hazarowie, Beludżowie, Uzbecy, Tadżycy i Turkmeni. Tkactwo jest ważnym elementem ich kultury, mocno związanym z trybem życia i tradycją. Stosowane wzory niosą ze sobą istotne informacje i są charakterystyczne dla poszczególnych grup etnicznych.

Zbiory z Afganistanu stanowią istotną część kolekcji pozaeuropejskiej MEK i obejmują reprezentatywny zespół obiektów z przełomu XIX i XX wieku. Są to eksponaty pozyskane głównie od podróżników i badaczy. Jednym z nich jest dr Krzysztof Wolski – polski badacz Azji Środkowej i muzealnik. Jego kolekcja z Afganistanu w MEK liczy 85 obiektów, z czego ważną część stanowią kobierce i dywany. Wśród tego zbioru znajduje się też niezwykle ciekawy obiekt wykonany z wełny o wzorach nawiązujących do stylistyki kobierców – namakdan, czyli wełniana torba na sól.

Namakdan wykonana ręcznie z wełny, zdobiona motywami solarnymi, o niezwykłym kształcie, stanowiła niezbędny element wyposażenia pasterzy afgańskich. Prosta w swej formie torba jest dostosowana do transportu przez pasterzy i na zwierzęta juczne. Można ją zawiesić na ramieniu lub na stałe w szałasach lub namiotach koczowników. Służy do transportu pokruszonej soli, która była i jest towarem pożądanym i trudno dostępnym dla grup koczowników przemierzających duże odległości, z dala od ośrodków cywilizacyjnych.

Sól jest używana przez pasterzy w czasie wypasu stada, by uzupełnić sole mineralne w organizmie zwierząt wypasanych na pastwiskach.

Torby tego typu mają specjalny kształt, który ma zabezpieczać przed wypadnięciem zawartości – część dolna jest szersza i służy do transportu soli, natomiast część górna jest znacznie węższa i ma zabezpieczać przed wypadnięciem cennego ładunku.

Torby te są najczęściej tkane przez kobiety dla męskich członków ich rodziny. Posiadają różne wzory i zdobienia, które mają świadczyć o ich uczuciu. Oprócz funkcji stricte użytkowej stanowią one przejaw artyzmu i kunsztu wykonania. Zawierają wzory nawiązujące do symboliki mającej zapewnić pomyślność i zdrowie, tak potrzebne w trudnych warunkach.