PL EN
Ustawienia prywatności
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Aby uzyskać więcej informacji i spersonalizować swoje preferencje, kliknij „Ustawienia”. W każdej chwili możesz zmienić swoje preferencje, a także cofnąć zgodę na używanie plików cookie 
na poniższej stronie.
Polityka prywatności
*Z wyjątkiem niezbędnych

Szydełko

Treść

Zdjęcie opisywanego przedmiotu. Zdjęcie opisywanego przedmiotu.

Szydełko - cienki, metalowy, niklowany pręcik. Jego jeden koniec jest zwężony i zakończony haczykiem, drugi ma wyszlifowany obwód. Powyżej połowy długości znajduje się wrzecionowate spłaszczenie, na nim z jednej strony cyfra „8” (rozmiar szydełka), z drugiej skrótowiec „C.F.I” oznaczający producenta – Częstochowską Fabrykę Igieł.

Szydełko jest narzędziem dziewiarskim służącym do ręcznego tworzenia dzianiny, czyli wyrobu włókienniczego złożonego z rzędów elastycznych oczek połączonych ze sobą. Wyroby szydełkowe powstają z różnych rodzajów przędzy; najczęściej z nici, kordonków i włóczek. Dobór przędzy uzależniony jest oczywiście od rodzaju wyrobu, gdyż na szydełku można robić zarówno ubrania, jak i elementy dekorujące odzież oraz wnętrza.

Praca na szydełku polega na przeciąganiu nitki przez pętelki. Do tego właśnie służy haczykowate zakończenie. Od sposobu nawijania i przeciągania nitki zależy rodzaj powstającego oczka, które połączone z kolejnymi tworzy splot dzianiny. Podstawowe pojęcia w słowniku robótek szydełkowych to łańcuszek, oczko ścisłe, półsłupek i słupek. Na kolejnych poziomach szydełkowego wtajemniczenia pojawiają się słupki podwójne, słupki potrójne, słupki na nóżkach, słupki krzyżowane, okienka, pikotki, pęczki, muszelki. Kombinacji szydełkowych nawinięć i przeciągnięć jest wiele, a bogactwo uzyskanych dzięki nim wzorów – nieskończone.

Mimo niepodważalnej prostoty szydełka, dziś dobór odpowiedniego przyboru nie jest prosty. I nie chodzi jedynie o dobór rozmiaru do grubości nici, ale o wybranie szydełka z setek rynkowych propozycji. W ofercie handlowej znajdziemy bowiem szydełka metalowe, aluminiowe, teflonowe, silikonowe, drewniane, bambusowe. Niektóre z nich mają rączki, inne mają haczyki z obu stron, co pozwala mieć jedno szydełko w dwóch rozmiarach. Szydełka występują pojedynczo lub w zaawansowanych zestawach opakowanych w eleganckie etui. Generalnie rzecz biorąc dobre szydełko musi być doskonale gładkie i sztywne, a jego końcówka winna być wyprofilowana w taki sposób, żeby główka bez trudu znajdowała odpowiednie miejsca do wkłucia i nie kaleczyła dzianiny, a nić nie spadała z haczyka.

Najstarsze szydełka znalezione w Polsce wyrabiano z kości lub rogów zwierzęcych. Odkrywano je podczas wykopalisk archeologicznych w Opolu, na Ostrowie Lednickim, w Gieczu i Gnieźnie. Szydełka te pochodzą z początku XI wieku. Na podgrodziu gnieźnieńskim znajdowane były w każdej warstwie osadniczej, co świadczy o popularności dziewiarstwa w odległych wiekach.

Także w czasach zdecydowanie nam bliższych szydełko zaznacza swoją obecność w kulturze i w końcówce XIX w. pojawia się na polskich wsiach. Szydełkowymi koronkami upiększano stroje i wnętrza – ozdabiano nimi mankiety i kołnierzyki, zapaski, czepce oraz poszewki, obrusy i dywany. Szydełkowanie popularne było na Kurpiach, w Opoczyńskiem oraz w Beskidzie Śląskim, gdzie stało się interesującym zjawiskiem kulturowym. Jeden z materialnych przejawów fenomenu koronki koniakowskiej był także obiektem tygodnia https://etnomuzeum.eu/zbiory/stringi-koniakowskie.

W drugiej połowie XX w., czyli w czasie, gdy używane było szydełko nr inw. 82781/mek, umiejętność zrobienia „czegoś z niczego” zyskała na znaczeniu. Zawsze tak jest w trudnych czasach. Nie było za to dylematów przy wyborze szydełka – kupowało się po prostu takie, jakie było w sprzedaży. Jeśli było.

„Czapki, szaliki, rękawiczki itp. wykonane szydełkiem były zawsze popularne i modne. Obecnie dzianina przeżywa swój renesans”. czytamy w poradniku dla amatorek szydełkowania wydanym w 1973 roku. Dalej autorka wyjaśnia, z czego wynika ów renesans: „Umiejętność posługiwania się szydełkiem jest nieoceniona zwłaszcza tam, gdzie są w domu dzieci. Pozwala ubrać dziecko ładnie, praktycznie, a przede wszystkim – tanio.” I dalej: „Dzianina zrobiona ręcznie ma przede wszystkim tę przewagę nad wykonaną maszynowo, że jest tańsza. Pomijając wydatek na włóczkę i szydełka, można własna pracą i umiejętnościami obniżyć znacznie koszt wyrobu, zyskując dużą oszczędność w budżecie domowym. (…) Istotna jest możliwość wykorzystania tej samej nici po spruciu częściowo zniszczonego wyrobu. Spruta włóczka (…), umiejętnie uprana, nadaje się do ponownego przerobienia”. Jak widać renesans robótek ręcznych sprzed półwiecza nie wynikał z odradzania się twórczych idei w kulturze nasyconej dobrami, ale powstał w odpowiedzi na brak, niedobór i niedostatek.

Szydełko. Kawałek drutu z haczykiem na końcu. Zadziwiające świadectwo kreatywności umysłu człowieka oraz niezbity dowód potencjału i precyzji, w które wyposażone zostały jego ręce.


Opracowała: Justyna Masłowiec


Bibliografia:

Kamilla Wołoszyńska, Szydełkowe ubranka dla dzieci, Warszawa 1973

Irena Turnau, Historia dziewiarstwa europejskiego do początku XIX w., Wrocław-Warszawa-Kraków, 1979

Elżbieta Piskorz-Branekowa, Polskie hafty i koronki. Zdobienia stroju ludowego, Warszawa 2009