Zbiory online

Dom

To, co zawsze pod ręką, znane, swoje. Przedmioty noszące ślady codziennego używania i te, po które sięgamy wtedy, kiedy w bliskim gronie spotykamy się pod jednym dachem.

Krzesło, maselniczka, zegar, chodnik-szmaciak, łyżka. Także ta do siorbetu, przywieziona z tureckiego Erzurumu – przecież dom to nie tylko polska specjalność.

Praca

Królestwo narzędzi. Przedmiotów przydatnych, poręcznych, użytkowych. Wielofunkcyjnych lub przeznaczonych do konkretnych zadań.

Używane w domu, w warsztacie, w polu, w lesie – wszędzie tam, gdzie ktoś podejmuje starania, by zapewnić byt sobie i rodzinie, czasem ponad siły. Wszędzie tam, gdzie rzetelność, talent i pasja nie pozwalają wkraść się rutynie i bylejakości.

Świadectwa pomysłowości, zręczności, codziennego trudu. Noszą ślady użycia, pasują do konkretnej dłoni. Ich forma podyktowana jest przede wszystkim zadaniem, do którego zostały powołane. A przecież nie są pozbawione urody.

Strug, pług, maszynka do zbierania borówek, warsztat tkacki, ale też dyplom potwierdzający wyzwolenie na czeladnika. Widły i bańki lekarskie.

Święto

Rzeczy przechowywane na specjalne okazje. Te, po które sięga się w czasie wyjątkowym, lepszym, innym. W czasie, kiedy świat jest widziany od nowa, bywa że do góry nogami.

Przedmioty, które uruchamiają proces rytualnej przemiany: maski, przebrania, atrybuty ról obrzędowych. Instrumenty. Zabawki – przechowują pamięć dzieciństwa, ale też dawnych rytuałów.

Odświętne momenty widziane oczami artystów, fotografów. 

Ubranie

Od stóp do głów. Buty, spodnie, spódnice, gorsety, kabaty, kapelusze, czepce... Zgrzebne koszule bliskie ciału i efektowna odzież wierzchnia. Biżuteria – damska i męska.

Haftowane, wyszywane koralami, cekinami, tasiemkami. Łatane, naprawiane, przeszywane z myślą o kolejnych użytkowniczkach i użytkownikach. 

Przeważają ubiory paradne. Zbiór odzieży z terenu przedwojennej Polski, to kolekcja strojów używanych tylko od święta. Wśród zgromadzonych ubiorów ze świata przeważają te o znaczeniu obrzędowym. Ale znajdą się tu także przykłady używanej przez naszych przodków bielizny. Nieliczne, ale są.

Zabawa

Koniki, lalki, rowery, piłki, proce. Gwizdki, dzwonki, siekierki, kołatki – przypominające o tym, jak blisko zabawie do obrzędu. 

Osobiste skarby. Drewniany samolot zrobiony przez dziadka. Ubranka dla lalek uszyte przez mamę. Wykonany samodzielnie rower do zjeżdżania z górki.

Miniaturowe kopie narzędzi, strojów, mebli. Sprowadzone do mikroskali atrybuty świata dorosłych. A wśród nich zagadkowy maleńki zestaw do parzenia herbaty, schowany w drewnianej gruszce, która mieści się w dłoni. Czyżby prototyp jajka-niespodzianki?

Magia

Rzeczy wyposażone w moc. Pośrednicy sił nadprzyrodzonych.

Działające na wyobraźnię narzędzia szamanów i zwyczajne przedmioty, które nabierają niezwykłych właściwości. Kawałki ciasta, fragmenty skór i futra, części roślin. Cząstki świata, które pomagają oswoić i ujarzmić niepojęte siły. 

Maski, amulety, pisanki. Drzewka życia – z Indonezji, z Meksyku i z Krakowa.

Religia

Wizerunki świętych, bóstw, dobrych duchów i ich antagonistów – znajdzie się tu miejsce dla diabłów z całego świata.

Przedmioty związane z kultem, te ze świątyni i te z domu. Pamiątki pielgrzymek do miejsc świętych. Przedstawienia religijnych obrzędów, modlitwy, obrazki dewocyjne. Wyobrażenia tego, co czeka w zaświatach.

Świece i świeczniki, filakterie, naczynie na wodę święconą, różaniec, pudełko z kadzidłem. Zestaw skrawków materiału potartych o słynącą z łask figurę. 

Społeczność

Instrumenty muzyczne, rekwizyty teatralne, przedmioty odgrywające rolę w obrzędzie.

To, czego potrzebujemy, żeby być razem, żeby się włączyć. Znaki podzielanych wartości, przekonań, wierzeń. Atrybuty potwierdzające hierarchię społeczną.

Opłatek, fajka, dzieża. Krążki wargowe, tron, kimono weselne. Oracja starosty weselnego, wieniec dożynkowy i pirzowiec, czyli korona dla najlepszej skubaczki. Tytka pierwszoklasisty i czerwone majtki maturzystki – na szczęście.

Twórczość

Świadectwa euforycznych zachwytów światem i dramatycznych zmagań – ze sobą, z losem, z chorobą, z odrzuceniem.

Triumfy wyobraźni. Przykłady zdobniczego kunsztu. Sztuka.

Dzieła powstałe na płótnie, na desce, na kawałku dykty, na skrawku papieru, wprost na ścianie. Unikatowe lub wielokrotnie powielane. Te, które wyszły spod ręki uznanych twórców i anonimowe.