Świadectwo szkolne Wincentego Pazdalskiego z Luboczy

Treść

Skan świadectwa szkolnego. Skan świadectwa szkolnego.
[Kliknij skan powyżej, by obejrzeć całość]

O 13-letnim Wincentym, który w 1886 roku otrzymał prezentowane świadectwo, nie wiemy wiele ponad to, że urodził się w Luboczy w powiecie krakowskim (obecnie rejon Krakowa) i w tamtejszej szkole pospolitej odbył pełny, sześcioletni okres obowiązkowej nauki. Możemy jednak z dużym prawdopodobieństwem odtworzyć okoliczności i warunki w jakich ta edukacja przebiegała.

Zgodnie z ustawą austriacką z maja 1873 r. obowiązkiem szkolnym zostały objęte dzieci, które ukończyły szósty rok życia. Miały one kontynuować naukę przez kolejnych sześć lat, aż do ukończenia lat dwunastu. Z informacji zawartych na świadectwie wynika, że Wincenty rozpoczął naukę rok później niż to zakładały przepisy, a więc w wieku lat siedmiu. Nie wiadomo, co spowodowało to odroczenie. Rodzice zobowiązani byli posyłać dziecko do publicznej szkoły pod groźbą użycia przymusu, a szczególnie oporni musieli liczyć się z karą grzywny, a w przypadku ubóstwa nawet z trwającym 1-3 dni aresztem. Rok szkolny 1880/1881 był jednak w Luboczy rokiem wyjątkowym i być może tutaj należy szukać przyczyny późniejszego rozpoczęcia nauki Wincentego Pazdalskiego. W tym roku bowiem oddano do użytku nowy murowany budynek szkolny dla dzieci z Luboczy i sąsiedniego Grębałowa. Wyposażony był – w miarę możliwości – we wszystkie przewidziane ustawą udogodnienia, może więc warto było poczekać?

W 1884 r. jednoklasowa szkoła ludowa w Luboczy miała dwóch nauczycieli, a zatem liczba uczniów nie mogła przekraczać osiemdziesięciu. Nauczycielem prowadzącym był K.(?) Chlebowski, drugim prawdopodobnie ksiądz St. Stępiński.

Uwolnienie od obowiązku nauki dziennej Wincenty otrzymał po odbyciu pełnego sześcioletniego okresu kształcenia w wieku trzynastu lat. Warunkiem koniecznym było jednak udowodnienie dostatecznej biegłości w przewidzianych dla szkół ludowych przedmiotach nauczania. Na szczęście na świadectwie Pazdalskiego przeważa ocena dobra.

Pod koniec czerwca 1886 r. w szkole ludowej w Luboczy odbyło się uroczyste zakończenie roku szkolnego. Prawdopodobnie, jak w większości placówek edukacyjnych tego szczebla, zorganizowano „popisy publiczne” wychowanków. Miały one pokazać rodzicom poczynione przez dzieci postępy w nauce, a pośrednio także rozbudzić w lokalnych społecznościach żywsze zainteresowanie szkołami i uświadomić potrzebę kształcenia.

Otrzymane wówczas przez Wincentego uchylenie obowiązku szkolnego dotyczyło jednak jedynie regularnej nauki codziennej. Następnie każdy uczeń był zobowiązany do kontynuowania edukacji w ramach cotygodniowych szkółek niedzielnych. Szkółki te w założeniu miały z jednej strony utrwalać wiedzę nabytą w szkole ludowej, a z drugiej uzupełniać ją nauką przedmiotów praktycznych, niezbędnych w dorosłym życiu. W programie szkół wiejskich było więc gospodarstwo wiejskie, ogrodnictwo, sadownictwo i pszczelarstwo, gospodarstwo domowe kobiece, rachunki gospodarskie i stylistyka praktyczna. Nauka w szkołach miejskich uwzględniała przeważnie rzemiosło, przemysł miejscowy i handel. Dopiero po ukończeniu 2-letniej nauki niedzielnej kierownik szkoły wydawał świadectwo uwalniające ostatecznie od obowiązku pobierania nauki szkolnej.  

Czy takie świadectwo otrzymał również Pazdalski? A może wybrał inną drogę i obowiązkową naukę kontynuował w jednej ze szkół średnich w pobliskim Krakowie? Jak potoczyło się życie trzynastoletniego Wincentego Pazdalskiego z Luboczy? Wśród wielu pytań niewiele jest odpowiedzi. Pewne jest jedynie to, że w słoneczną środę 30 czerwca 1886 r. Wincenty rozpoczynał wakacje.  

Pełna treść dokumentu


ŚWIADECTWO ukończonéj obowiązkowéj nauki szkolnéj


Pazdalski Wincenty urodzony dnia 21. stycznia roku 1873 w Luboczy uczęszczał do szkoły ludowej pospolitej 1 klasowéj w Luboczy od dnia 1. września 1880 do dnia 30. czerwca 1886, zachowywał się pod względem obyczajów chwalebnie,  przykładał się do nauk z pilnością zadowalniającą i poczynił w nich dobre postępy, a mianowicie:

W nauce religii dobry
ˮ             języka polskiego                              dobry
ˮ             ˮ    niemieckiego                              [bez stopnia]
ˮ             rachunków                                      dostateczny
ˮ             geografii i historyi                            bardzo dobry
ˮ             historii naturalnéj                            dobry
ˮ             fizyki                                              dobry
ˮ             geometryi                                      dostateczny
ˮ             rysunków geometr.                          bardzo dobry
ˮ             pisania                                          dobry
ˮ             śpiewu                                            dostateczny
ˮ             gimnastyki                                      dobry
ˮ             robót ręcznych kobiecych                [bez stopnia]

Poniżej znajduje się uzasadnienie decyzji o zwolnieniu z obowiązku uczęszczania na naukę codzienną i objęcie obowiązkiem nauki niedzielnej:

Ponieważ uczeń ten uczynił za dość wymaganiom art. 44 ustawy szkolnéj krajowéj z 2 Maja 1873, l. 250 i §fu [nieczytelne] regulaminu dla szkół ludowych, uwalnia się go w myśl art. 41 téj ustawy tudzież §§. 15 i 20 regulaminu od obowiązku dalszego uczęszczania na naukę codzienną do szkoły i przeznacza się na podstawie przepisu zawartego w art. 41 ustawy szkolnej i w §. 19 regulaminu na nauke niedzielną.

oraz datacja i podpisy:

Szkoła pospolita 1 klasowa w Luboczy dnia 30. Czerwca 1886 r.
Nauczyciel kierujący  K.(?) Chlebowski
Nauczyciel religii  Ks. St. Stępiński

Dolną część dokumentu zajmuje tabela ze „skalą ocenienia”, kolejno z obyczajów (wzorowe, chwalebne, odpowiednie, mniej odpowiednie, nie odpowiednie), pilności (wytrwała, zadowalniająca, dostateczna, niejednostajna, mała) i postępów (bardzo dobry, dobry, dostateczny, mierny, niedostateczny).

W prawym górnym rogu naklejony znaczek z wyobrażeniem monety o nominale „15 kr.” Z niemieckojęzycznym napisem w otoku: „KAIS KON ÖSTERR STEMPEL MARKE / FÜNFZEHN KREUZER.” zwieńczony tarczą herbową z godłem monarchii austro-węgierskiej- czarnym dwugłowym orłem (opłata urzędowa w wysokości 15-stu krajcarów austriackich). W dolnej części znaczka data roczna: „1881[4?]”, częściowo zasłonięta odbitą pieczęcią okrągłą z napisem w otoku: „RADA SZKOLNA KRAJOWA W LUBOCZY”.


Opracowała

Kamila Wasilewska-Prędki


Bibliografia

Ustawy i najważniejsze rozporządzenia dla szkół ludowych w królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiém Księstwem Krakowskiém, nakł. E. Winiarz, Lwów 1879
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich,
red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. V, Warszawa 1884
Encyklopedia Krakowa,
red. A. Stachowski, Kraków 2000
Opiekun: Kamila Wasilewska-Prędki Zadaj pytanie o obiekt

Obiekty powiązane