Prezentowana spódnica pochodzi z okolic Szczawnicy, z części zamieszkanej przez tzw. Rusinów Szlachtowskich, gdzie spódnice tego typu nazywano „wybijankami” lub „tłoczenicami” i były noszone do lat 40. XX wieku. Spódnica, prawdopodobnie ślubna, jest uszyta i farbowana ręcznie z tkaniny w kolorze indygo, drukowanej metodą batiku we wzór kwiatowy. Przód spódnicy, który był zakrywany zapaską jest sztukowany z dwóch rodzajów tkanin: drukowanego ręcznie i pochodzenia fabrycznego. Spódnica z tyłu i po bokach jest gęsto marszczona i ułożona w pionowe plisy, a u góry wszyta w wąską oszewkę z płótna bawełnianego w biało-czerwoną kratkę. Do oszewki doszyte są wiązania, zaś z przodu spódnicy znajduje się rozporek.
Istnieje wiele przykładów wyrobów włókienniczych oraz elementów strojów z kolekcji muzealnej, których fason, desenie czy tekstura wykazują podobieństwo do współczesnych ubrań. Prezentowana spódnica stała się pretekstem do refleksji nad istnieniem ludowych wersji dżinsu, czyli tkanin farbowanych na niebiesko.
Naturalny barwnik indygo, który utlenia się na kolor grantowy lub niebieski, uzyskiwano z liści tropikalnej rośliny Indigofera tinctoria (Indygowiec farbiarski), a nazwa indygo pochodzi od łacińskiego słowa indicus (hinduski). Barwnik był powszechnie znany w starożytnym Egipcie oraz w Indiach, skąd od końca XV wieku był sprowadzany do Europy. Trwałość barwnika nie była długa, co wpływało na blaknięcie i pojawianie się jaśniejszych, przetartych plam na farbowanych materiałach.
Niebieskie druki zyskały wielką popularność w różnych rejonach świata: od Rosji, poprzez Słowację i Polskę, aż po Francję. Płócienne tkaniny farbowane na niebiesko i często dodatkowo drukowane metodą batiku w drobny biały lub biało-niebieski wzór nosiły zwyczajowe nazwy pochodzące od koloru i techniki wykonania, np. modrotisk – na Morawach, modrotlač – na Słowacji, blaudruck – w różnych regionach Niemiec, a w Polsce południowej modrodruk.
Współcześnie najpopularniejszymi ubraniami farbowanymi na niebiesko są popularnie zwane dżinsy. Szyte z tkaniny bawełnianej zwanej denim (od franc. de Nîmes) charakteryzują się osnową w kolorze indygo i wątkiem w naturalnym kolorze écru. Dżins stał się jednym z największych wynalazków w świecie mody i jak niewiele tkanin stanowi rozpoznawalny na całym świecie znak kulturowy. Przyglądając się niebieskim drukom z kolekcji muzealnej, możemy skonstatować, że „dżinsy ludowe” były używane na wsiach na długo przed tym jak Levi Strauss uszył pierwszą parę słynnych spodni.
Opracowała Ewa Rossal.
Bibliografia:
Etnojeans. Album, Rosyjskie Muzeum Etnograficzne, Sankt-Petersburg 2009
Z. Rak, Ludowe druki na płótnie z Podtatrza, Zakopane 2008
R. Reinfuss, Próba charakterystyki etnograficznej Rusi Szlachtowskiej na podstawie niektórych elementów kultury materialnej, „Lud”, 1947, vol. 37, s. 160-235.
F. Boucher, Historia mody. dzieje ubiorów od czasów prehistorycznych do końca XX wieku, Warszawa 2012
M. Toussaint-Samat, Histroia stroju, Warszawa 2011
