Płaskorzeźba w desce z twardego drewna. Kompozycja złożona jest z dwóch pól: U góry przedstawiono śmierć człowieka spoczywającego w łóżku i otoczonego przez aniołów. To wyobrażenie sprawiedliwego, który trzyma na piersi krzyż, u wezgłowia klęczy anioł z rękami złożonymi do modlitwy, a z drugiej strony stoi anioł z otwartą księgą. Nad umierającym na znak błogosławieństwa wzlatuje opromieniony Duch Święty pod postacią gołębicy. Dolna scena przedstawia śmierć niesprawiedliwego w otoczeniu diabłów i kościotrupa z kosą. Diabły ukazano jako hybrydy ludzi i zwierząt, z rogami, skrzydłami i szponami u nóg. Jeden z nich stoi przy umierającym, krępując mu ręce i głowę, w nogach łóżka spod pierzyny wyłania się bestia, a kostucha unosi kosę na znak, że jest gotowa do ostatniego aktu ścięcia grzesznikowi głowy, by jego dusza trafiła do piekła.
Autorem płaskorzeźby jest Władysław Chajec (1904-1985), twórca ludowy z Kamienicy Górnej koło Jasła. Pierwsze lata dzieciństwa spędził w Stanach Zjednoczonych, gdzie urodził się podczas pobytu rodziców na emigracji zarobkowej. Po powrocie do Polski zamieszkał w rodzinnej wsi, skończył trzy klasy szkoły powszechnej. Był małego wzrostu, sąsiedzi nazywali go „Łokietkiem”. Pracował na roli, dorywczo naprawiał narzędzia, zajmował się kowalstwem i szewstwem. Miał opinię dziwaka i samotnika, wiedzę o świecie zdobywał na własną rękę z książek, dzieląc się przemyśleniami z najbliższymi.
Za najcenniejszą książkę uznawał Biblię. Z niej czerpał inspirację i tematy: Arka Noego, Bóg Ojciec na górze Synaj, postaci proroków Jonasza czy Daniela. Interesowały go także dzieje Kościoła i męczeństwo pierwszych chrześcijan. Niektóre pomysły zaczerpnął z XIX-wiecznych litografii i oleodruków dewocyjnych, umieszczanych w „świętych kątach” tradycyjnych wiejskich domów. Prezentowana płaskorzeźba wzorowana jest zapewne na popularnych drukach z wyobrażeniem „Sądu nad sprawiedliwymi i grzesznikami”, na których obok Boga Ojca i archaniołów pojawiają się dwie podobne sceny z godnie umierającym człowiekiem dobrym i potępionym grzesznikiem.
Piętno na życiu i twórczości Chajca wywarła druga wojna światowa, stąd szereg jego prac ukazuje więźniów obozów koncentracyjnych, krematoria czy Hitlera jako antychrysta. Lubił tworzyć kompozycje wielofiguralne. Tajemnicę warsztatu opisywał zwięźle: „Biorę kloc drewna i usuwam to, co zbędne”. Figury malował farbami wykonanymi samodzielnie. Swoje dzieła gromadził w domu i niechętnie sprzedawał. Ulubionym zajęciem Chajca było także pisanie pamiętników, które ilustrował rysunkami. Był laureatem Nagrody im. Oskara Kolberga i Nagrody im. Brata Alberta, jednak największe poczucie spełnienia przyniosło mu wykonanie prac do kościoła parafialnego w rodzinnej wsi. Własnoręcznie przygotował swój nagrobek, na którym umieścił napis: „Władysław Chajec Rzeźbiarz Ludowy”.
Opracował Grzegorz Graff.
Literatura:
J. i A. Czerepińscy, Władysław Chajec, rzeźbiarz ludowy z Kamienicy Górnej, pow. Jasło," Polska Sztuka Ludowa", 1961 nr 4.
F. Kotula, Kodeks AD 1967 Władysława Chajca z Kamienicy Górnej, " Polska Sztuka Ludowa", 1972, nr 3, tenże U źródeł, Rzeszów 1983.
A. Jackowski, Sztuka zwana naiwną, Warszawa 1995.
L. Zimmerer, Rozważania w obliczu świętego Michała Archanioła, wyrzeźbionego w 1971 roku przez Władysława Chajca z Kamienicy Górnej, " Polska Sztuka Ludowa", 1976, nr 3-4.
