Rzeźba ukazuje księdza Edwarda Nitkę, stojącego przy ambonie podczas mszy świętej i trzymającego otwarty Ewangeliarz. Na spodzie podstawy sygnowanie autora i datowanie „ORLECKI Józef PASZYN 45 5.VII 1980”.
Autorem figury jest Józef Orlecki (1931–2013), chłoporobotnik, który należał do pierwszego pokolenia samorodnych twórców z tzw. paszyńskiego ośrodka sztuki ludowej. To nie przypadek, że tematem jego pracy stał się ks. Nitka (1919–1981), proboszcz pafarii w Paszynie koło Nowego Sącza. Dzięki niemu ta beskidzka wieś, jedna z wielu niczym niewyróżniających się miejscowości, stała się dobrze znanym centrum amatorskiej plastyki, głównie rzeźby i malarstwa na szkle, którą w latach 70. odwiedzali licznie kolekcjonerzy, muzealnicy i dziennikarze. W tamtym czasie twórcy z Paszyna zdobywali czołowe nagrody na wystawach i konkursach sztuki ludowej. Wkrótce sam ks. Nitka nazywany „wyzwolicielem talentów” został wyróżniony Nagrodą im. Brata Alberta oraz Nagrodą im. Oskara Kolberga (1978). Doceniono jego zasługi jako niestrudzonego animatora, który zbliżał do siebie ludzi, a poprzez sztukę pogłębiał przeżywanie religijności wśród swoich parafian. Wszelkie sukcesy paszynian oraz wizyty gości z Polski i zagranicy ksiądz Nitka skrupulatnie odnotowywał w Kronice Ekspozycji Paszyńskiego Talentu, która z upływem lat rozrosła się do kilkudziesięciu tomów. Równocześnie poszerzała się jego kolekcja prac, z trudem mieszcząca się w plebanii. Dzięki inicjatywie następnego proboszcza – ks. Stanisława Janasa – mieszkańcy Paszyna rozpoczęli budowę nowoczesnego budynku parafii, od początku zaprojektowanego jako muzeum. Ukończono go w 1994 roku; dzieła rzeźbiarzy i malarzy można odtąd oglądać na wystawie w Muzeum Parafialnym Sztuki Ludowej im. ks. Edwarda Nitki.
Prezentowana figura pochodzi ze zbiorów Ferdynanda Kijaka-Solowskiego. Jest ona przykładem eksponatu, z którym wiążą się bogate materiały kontekstowe, ponieważ trafiła do zbiorów MEK w 2017 roku razem z całą spuścizną po kolekcjonerze, w skład której wchodzą nie tylko dzieła sztuki, ale również materiały fotograficzne, maszynopisy i rękopisy, taśmy magnetofonowe i filmowe (zob. Prot. Komisji Gromadzenia Zbiorów 4/2017). Warto zatem przybliżyć sylwetkę kolekcjonera.
Ferdynand Kijak urodził się 17 listopada 1922 roku w Kalwarii Zebrzydowskiej, zmarł 8 listopada 2016 roku w Krakowie, pochowany został na Cmentarzu Rakowickim. Był synem Antoniego i Zofii z domu Maczuga. Wychował się i mieszkał w Krakowie. Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Aktorską w Krakowie. Za swego nauczyciela uznawał Iwo Galla, a największego mistrza teatru widział w Ludwiku Solskim, do nazwiska którego nawiązywał pseudonim sceniczny Solowski. Zawodowo związany był z Teatrem Młodego Widza (od roku 1958 jako Teatr Rozmaitości, od roku 1973 Teatr Bagatela), współpracował z Teatrem Regionalnym i Radiem Kraków, współtworząc repertuar poświęcony folklorowi przedmieść Krakowa, gwarze i humorowi andrusowskiemu. Prywatnie pasjonował się sztuką ludową i nieprofesjonalną, kolekcjonował rzeźby, obrazy, szopki. Zawsze starał się bezpośrednio docierać do twórców, z wieloma z nich utrzymywał przyjacielskie kontakty, korespondował z nimi, fotografował ich przy pracy, rejestrował postępy. Materiał ten z biegiem lat złożył się na obszerną bazę zawierającą informacje o około 300 autorach.
Opracował: Grzegorz Graff
Wybrana bibliografia:
Autorem figury jest Józef Orlecki (1931–2013), chłoporobotnik, który należał do pierwszego pokolenia samorodnych twórców z tzw. paszyńskiego ośrodka sztuki ludowej. To nie przypadek, że tematem jego pracy stał się ks. Nitka (1919–1981), proboszcz pafarii w Paszynie koło Nowego Sącza. Dzięki niemu ta beskidzka wieś, jedna z wielu niczym niewyróżniających się miejscowości, stała się dobrze znanym centrum amatorskiej plastyki, głównie rzeźby i malarstwa na szkle, którą w latach 70. odwiedzali licznie kolekcjonerzy, muzealnicy i dziennikarze. W tamtym czasie twórcy z Paszyna zdobywali czołowe nagrody na wystawach i konkursach sztuki ludowej. Wkrótce sam ks. Nitka nazywany „wyzwolicielem talentów” został wyróżniony Nagrodą im. Brata Alberta oraz Nagrodą im. Oskara Kolberga (1978). Doceniono jego zasługi jako niestrudzonego animatora, który zbliżał do siebie ludzi, a poprzez sztukę pogłębiał przeżywanie religijności wśród swoich parafian. Wszelkie sukcesy paszynian oraz wizyty gości z Polski i zagranicy ksiądz Nitka skrupulatnie odnotowywał w Kronice Ekspozycji Paszyńskiego Talentu, która z upływem lat rozrosła się do kilkudziesięciu tomów. Równocześnie poszerzała się jego kolekcja prac, z trudem mieszcząca się w plebanii. Dzięki inicjatywie następnego proboszcza – ks. Stanisława Janasa – mieszkańcy Paszyna rozpoczęli budowę nowoczesnego budynku parafii, od początku zaprojektowanego jako muzeum. Ukończono go w 1994 roku; dzieła rzeźbiarzy i malarzy można odtąd oglądać na wystawie w Muzeum Parafialnym Sztuki Ludowej im. ks. Edwarda Nitki.
Prezentowana figura pochodzi ze zbiorów Ferdynanda Kijaka-Solowskiego. Jest ona przykładem eksponatu, z którym wiążą się bogate materiały kontekstowe, ponieważ trafiła do zbiorów MEK w 2017 roku razem z całą spuścizną po kolekcjonerze, w skład której wchodzą nie tylko dzieła sztuki, ale również materiały fotograficzne, maszynopisy i rękopisy, taśmy magnetofonowe i filmowe (zob. Prot. Komisji Gromadzenia Zbiorów 4/2017). Warto zatem przybliżyć sylwetkę kolekcjonera.
Ferdynand Kijak urodził się 17 listopada 1922 roku w Kalwarii Zebrzydowskiej, zmarł 8 listopada 2016 roku w Krakowie, pochowany został na Cmentarzu Rakowickim. Był synem Antoniego i Zofii z domu Maczuga. Wychował się i mieszkał w Krakowie. Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Aktorską w Krakowie. Za swego nauczyciela uznawał Iwo Galla, a największego mistrza teatru widział w Ludwiku Solskim, do nazwiska którego nawiązywał pseudonim sceniczny Solowski. Zawodowo związany był z Teatrem Młodego Widza (od roku 1958 jako Teatr Rozmaitości, od roku 1973 Teatr Bagatela), współpracował z Teatrem Regionalnym i Radiem Kraków, współtworząc repertuar poświęcony folklorowi przedmieść Krakowa, gwarze i humorowi andrusowskiemu. Prywatnie pasjonował się sztuką ludową i nieprofesjonalną, kolekcjonował rzeźby, obrazy, szopki. Zawsze starał się bezpośrednio docierać do twórców, z wieloma z nich utrzymywał przyjacielskie kontakty, korespondował z nimi, fotografował ich przy pracy, rejestrował postępy. Materiał ten z biegiem lat złożył się na obszerną bazę zawierającą informacje o około 300 autorach.
Opracował: Grzegorz Graff
Wybrana bibliografia:
- Kronika Ekspozycji Paszyńskiego Talentu, maszynopis i rękopis księdza Edwarda Nitki, t. I, 1975, s. 6.
- Antoni Kroh, Współczesna rzeźba ludowa Karpat Polskich, Wrocław [i in.] 1979, s. 102.
- O ks. E. Nitce zob. Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, t. I, red. E.Fryś-Pietraszkowa, A.Kowalska-Lewicka, A. Spiss, Wrocław-Kraków 2010, s. 44-47 (nota A.Kroh).
- Strona internetowa Muzeum Parafialnego Sztuki Ludowej w Paszynie www.paszyn.eu.
