Prezentowana poszewka została wykonana przez Marię Stopkę w latach 70. XX wieku. Podobną oferentka widziała w domu u koleżanki z Łętowni. Poduszka w tej poszewce leżała przez lata przy jednej z poręczy wersalki w domu oferentki. Poszewkę Maria Stopka wykonała szydełkiem, techniką splotu „słupki” z kilku kolorów anilany. Strona wierzchnia zszyta jest z 16 kwadratów z kwiatkiem w środku. Tło kwadratów jest granatowe, listki w dwóch odcieniach zieleni, a kwiatki w kwadracikach różowe z niebieskimi środkami, czerwone z żółtym i jasnozielonym środkiem oraz białe o czerwonych środkach. Spodnia część poszewki wykonana jest również techniką splotu „słupki” w kolorze granatowym.
Charakterystyczne dla tego typu poszewek ortogonalne motywy, to tzw. babcine kwadraty/kwadraty babuni (ang. granny squares), zwane w polskiej literaturze tematu również kwadratami. Każdy kwadrat jest dziergany w ten sam sposób: odśrodkowo poprzez dodawanie kolejnych okrążeń tworzących w efekcie granny squares. Wykonywane są jako motywy o mniejszych rozmiarach służące do łączenia za pomocą szycia lub dziergania, w większe formy tzw. kasetonowe (policentryczne), prostokątne lub kwadratowe.
Motyw kwadratów babuni jest znany głównie z miękkich, szydełkowych narzut na łóżka, zwanych w amerykańskich źródłach afganem (ang. afghan). Najstarsze wzmianki o afganach i babcinych kwadratach pochodzą właśnie ze Stanów Zjednoczonych. Najprawdopodobniej już w XIX wieku pojawiły się jako wytwór rękodzieła amerykańskich osadniczek, które wytwarzały afgany z włóczkowych resztek. Nazwa afghans może odnosić się do oryginalnych, afgańskich dywanów (ang. Afghan carpets) i mogła zostać przejęta w języku angielskim w rozumieniu miękkich narzut do rozmaitego zastosowania: dywanów, narzut, ale również okryć ciała.
W Polsce tego typu dzianiny użytkowo-dekoracyjne wykonywane były przez kobiety najprawdopodobniej dopiero w II połowie XX w. Kobiety dziergały wówczas narzuty, dywaniki, kocyki i poszewki, aby urozmaicić skromne wnętrza mieszkalne. W polskich poradnikach modowych i hobbystycznych zaczęły być prezentowane w latach 70. XX w. Wówczas pojawiły się jednocześnie na wsi i w miastach, zarówno we wnętrzach, jak i w formie odzieży. Z czasem powstało wiele wyrobów pochodnych z motywem babcinych kwadratów, jak np. obuwie, galanteria, gadżety, zabawki i akcesoria wnętrzarskie.
Współcześnie wyroby z kwadratów babuni są głównym bohaterem licznych akcji społecznych i artystycznych, a także inicjatyw charytatywnych organizowanych przez kobiety na całym świecie. Mieszczą się one w grupie nieformalnych strategii aktywistycznych (ang. yarn bombing lub guerilla knitting) lub feministycznych (ang. women’s power), gdzie szydełkowe roboty z kwadratów babuni stają się nie tylko estetycznym upiększeniem przestrzeni publicznej, ale przede wszystkim symbolem rękodzieła kobiecego i walki o prawa kobiet.
Poszewka stanowi przykład obiektów stanowiących kolekcję tkanin dekoracyjnych wnętrz. W MEK znajdują się także inne obiekty wyposażenia wnętrz, jak np.: dywany ścienne i podłogowe, narzuty i kapy na łóżko, kilimy itp.
Opracowała Ewa Rossal.
Bibliografia:
Anna Rumińska, Afgan z kwadratów babuni, numer specjalny Atlas Polskich Strojów Ludowych (w druku)
