Jedwabne, wełniane, bawełniane, z nylonu, lycry, a nawet nici lnianych. Robione ręcznie na drutach czy szydełku, dziane na maszynach albo produkowane fabrycznie. Haftowane, ażurowe czy zdobione koronką. Kolorowe, gładkie, różowe czy w kolorze „opalonej skóry” albo czarne z charakterystycznym szwem z tyłu. Podtrzymywane za pomocą podwiązek, wstążek, pasa albo elastycznego ściągacza. Kiedyś element ubioru męskiego, dziś niezaprzeczalnie część wizerunku kobiety. Współcześnie w Polsce potocznie kojarzone z nieodzownym w epoce PRL-u prezentem z okazji Dnia Kobiet. Jak się okazuje mylnie… Od pojawienia się w 1965 r. mody na minispódniczki, tradycyjne pończochy zastąpiono rajstopami. I to właśnie rajstopy były jednym z deficytowych towarów w czasach komunistycznych oraz stanowiły pożądany podarunek na 8 marca.
Prezentowane pończochy z kolekcji MEK odzwierciedlają różne mody od końca XIX wieku do współczesności. Na wieś polską pończochy trafiły już na początku XIX wieku z dworu i miasta. Początkowo wykonywane przez kobiety na wsi ręcznie na drutach lub szydełkiem. Z czasem, na początku XX wieku, gotowe pończochy fabryczne, najczęściej bawełniane, zaczęto nabywać w mieście. Od lat 40. „świat pończoch” zrewolucjonizował wynalazek nylonu, który sprawił, iż kobiety na wsi coraz częściej nosiły pończochy nylonowe, zwane w łowickim ciałówkami. Zastąpione w latach 60. XX wieku przez wygodniejsze rajstopy, pończochy nieustająco powracają w kolejnych odsłonach mody kobiecej.
Jednakże historia pończoch wiąże się początkowo z mężczyznami. Pierwsze wzmianki odnoszące się już do starożytnych Scytów opisują rodzaj pończoch w formie płóciennych nogawic z podeszwą, zakrywających stopę i część nogi. W średniowieczu dopasowane nogawice szyto z różnych tkanin, m.in. wysokiej jakości sukna wełnianego. Pogorszenie sukna uniemożliwiło szycie przylegających nogawic i niezbędnym elementem do krótkich spodni męskich stały się pończochy dziane. Najstarsze europejskie zabytki dziewiarskie pochodzą z końca XV wieku z Anglii i były to pończochy męskie dziane z nici jedwabnych. Wyrób męskich pończoch początkowo traktowano jako zajęcie domowe i jedną z gałęzi ludowego przemysłu. Ręczne trykotarstwo było łatwą techniką nie wymagającą skomplikowanych i drogich narzędzi, ale niezmiernie czasochłonną. Proste narzędzia i niewielkie rozmiary wyrobów pozwalały na wykonywanie 2–3 par pończoch w ciągu tygodnia, nawet w najtrudniejszych warunkach lokalowych. Stąd często do tej niskopłatnej pracy zatrudniano sieroty, podopiecznych domów pracy przymusowej czy więźniów. Jednak duże zapotrzebowanie na dziane pończochy, wywołało przewrót techniczny w postaci wynalezienia maszyny dziewiarskiej. Od początku XVIII wieku zmechanizowane manufaktury pończosznicze zatrudniały głównie kobiety, a rozwijający się przemysł dziewiarski produkujący gotowe do użytku produkty reagował na zmieniające się mody. Wówczas pończochy jako element damskiej odzieży, dostosowały swój wygląd m.in. do skracającej się spódnicy. Z mody wyszły bogato zdobione haftami czy koronką, a popularnością zaczęły się cieszyć pończochy gładkie, koloru różowego lub cielistego, a później czarnego. Niestety, wraz z rozwojem przemysłu pończoszniczego, poprawie nie ulegały warunki pracy kobiet w fabrykach. Protesty i strajki robotnic przeciwko właścicielom fabryk odzieżowych wybuchały na początku XX wieku w Stanach Zjednoczonych i Europie. Stały się one także okazją do domagania się praw politycznych dla kobiet. Dziś te wydarzenia są upamiętniane na całym świecie 8 marca jako Międzynarodowy Dzień Kobiet.
Bibliografia:
Prezentowane pończochy z kolekcji MEK odzwierciedlają różne mody od końca XIX wieku do współczesności. Na wieś polską pończochy trafiły już na początku XIX wieku z dworu i miasta. Początkowo wykonywane przez kobiety na wsi ręcznie na drutach lub szydełkiem. Z czasem, na początku XX wieku, gotowe pończochy fabryczne, najczęściej bawełniane, zaczęto nabywać w mieście. Od lat 40. „świat pończoch” zrewolucjonizował wynalazek nylonu, który sprawił, iż kobiety na wsi coraz częściej nosiły pończochy nylonowe, zwane w łowickim ciałówkami. Zastąpione w latach 60. XX wieku przez wygodniejsze rajstopy, pończochy nieustająco powracają w kolejnych odsłonach mody kobiecej.
Jednakże historia pończoch wiąże się początkowo z mężczyznami. Pierwsze wzmianki odnoszące się już do starożytnych Scytów opisują rodzaj pończoch w formie płóciennych nogawic z podeszwą, zakrywających stopę i część nogi. W średniowieczu dopasowane nogawice szyto z różnych tkanin, m.in. wysokiej jakości sukna wełnianego. Pogorszenie sukna uniemożliwiło szycie przylegających nogawic i niezbędnym elementem do krótkich spodni męskich stały się pończochy dziane. Najstarsze europejskie zabytki dziewiarskie pochodzą z końca XV wieku z Anglii i były to pończochy męskie dziane z nici jedwabnych. Wyrób męskich pończoch początkowo traktowano jako zajęcie domowe i jedną z gałęzi ludowego przemysłu. Ręczne trykotarstwo było łatwą techniką nie wymagającą skomplikowanych i drogich narzędzi, ale niezmiernie czasochłonną. Proste narzędzia i niewielkie rozmiary wyrobów pozwalały na wykonywanie 2–3 par pończoch w ciągu tygodnia, nawet w najtrudniejszych warunkach lokalowych. Stąd często do tej niskopłatnej pracy zatrudniano sieroty, podopiecznych domów pracy przymusowej czy więźniów. Jednak duże zapotrzebowanie na dziane pończochy, wywołało przewrót techniczny w postaci wynalezienia maszyny dziewiarskiej. Od początku XVIII wieku zmechanizowane manufaktury pończosznicze zatrudniały głównie kobiety, a rozwijający się przemysł dziewiarski produkujący gotowe do użytku produkty reagował na zmieniające się mody. Wówczas pończochy jako element damskiej odzieży, dostosowały swój wygląd m.in. do skracającej się spódnicy. Z mody wyszły bogato zdobione haftami czy koronką, a popularnością zaczęły się cieszyć pończochy gładkie, koloru różowego lub cielistego, a później czarnego. Niestety, wraz z rozwojem przemysłu pończoszniczego, poprawie nie ulegały warunki pracy kobiet w fabrykach. Protesty i strajki robotnic przeciwko właścicielom fabryk odzieżowych wybuchały na początku XX wieku w Stanach Zjednoczonych i Europie. Stały się one także okazją do domagania się praw politycznych dla kobiet. Dziś te wydarzenia są upamiętniane na całym świecie 8 marca jako Międzynarodowy Dzień Kobiet.
Bibliografia:
- F. Boucher, Historia mody. Dzieje ubiorów od czasów prehistorycznych do końca XX wieku, Warszawa 2012.
- M. Gutkowska-Rychlewska, Historia ubiorów, Wrocław 1968.
- I. Turnau, Historia dziewiarstwa europejskiego do początku XIX wieku, Wrocław 1979.
- I. Turnau, Historia europejskiego włókiennictwa odzieżowego od XIII do XVIII w., Wrocław 1987.
- I. Turnau, Moda i technika włókiennicza w Europie od XVI do XVIII wieku, Wrocław 1984.
- M. Toussaint-Samat, Historia stroju, Warszawa 2011.
