PL EN
Ustawienia prywatności
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Aby uzyskać więcej informacji i spersonalizować swoje preferencje, kliknij „Ustawienia”. W każdej chwili możesz zmienić swoje preferencje, a także cofnąć zgodę na używanie plików cookie 
na poniższej stronie.
Polityka prywatności
*Z wyjątkiem niezbędnych

Plastikowa wanienka

Treść

Mała wartość ekspozycyjna – tak mogą powiedzieć o widocznej na zdjęciu plastikowej wanience. No bo co począć ze starą, niewielką zabawką, na której brzegach widać pęknięcia? Przyszlibyście do Muzeum ją zobaczyć? Pewnie nie. Bo ta wanienka, drogie Czytelniczki i Czytelnicy, jest niczym innym jak wyrzutem sumienia.

Planeta czy plastik?

Corocznie do oceanów trafia około 9 mln ton plastiku. Najwięcej plastikowych śmieci to butelki po napojach. O zanieczyszczeniu oceanów plastikowymi odpadami mówi się częściej niż o efekcie cieplarnianym, zanieczyszczeniu powietrza, niszczeniu lasów i bioróżnorodności.

W kwietniu 2019 roku naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego ogłosili w magazynie „Nature Climate Change”, jaki wkład ma cykl życia plastiku na zmiany klimatu. Plastik, bowiem, w przeważającej mierze jest produkowany z ropy naftowej, która wymaga wydobycia i destylacji. Następnie tworzywa sztuczne są formowane w produkty i wchodzą w obieg rynkowy. Te wszystkie działania wiążą się z ogromną emisją gazów cieplarnianych. Nawet po wyrzuceniu plastiku ciągnie się za nim ślad węglowy: spalanie i przetwarzanie niektórych plastikowych produktów również wydziela dwutlenek węgla. W samym 2015 roku emisja CO2 z plastiku wyniosła 1,8 mld ton.

Na szczęście świadomość społeczna o wpływie tworzyw sztucznych na przyrodę rośnie. Co chwilę pojawiają się kolejne informacje o zakazie używania plastikowych słomek czy opakowań jednorazowych. Coraz więcej osób zmienia swój styl życia na zero waste (z ang. zero odpadów), starając się generować jak najmniej śmieci.

Plastik w ostatnich latach nie ma dobrego pijaru. Ale nie zawsze tak było.

Plastic Fantastic

Termin „plastik” nie odnosi się do jednego, konkretnego materiału, ale do szerokiego wachlarza różnorakiej materii, opartej na związkach węgla, która jest trwała i daje się łatwo formować.

Po raz pierwszy plastik został opatentowany w 1862 roku, kiedy to brytyjski wynalazca Alexander Parkes wyodrębnił podstawowe elementy plastiku i nowopowstały związek nazwał „parkesine”. Był to właściwie pierwszy celuloid, powstały na bazie nitrocelulozy. Chociaż odkrycie Parkesa spotkało się z wielkim entuzjazmem, na rozwój przemysłu tworzyw sztucznych trzeba było poczekać do lat 70. XIX wieku.

Całkowicie syntetyczna odmiana plastiku, która zrewolucjonizowała branżę, znalazła swój początek pod koniec lat 60. XIX wieku w ogłoszeniu w „The New York Times”, gdzie zaoferowano nagrodę w wysokości 10000$ dla osoby, która wynajdzie trwały materiał do produkcji kul bilardowych. Wyzwanie podjął John W. Hyatt. Zaczął eksperymentować z różnymi rozpuszczalnikami, które mogłyby przekształcić nitrocelulozę w plastyczny materiał. Skutecznym rozpuszczalnikiem okazała się kamfora, gumowata substancja pochodząca z drzew. Dzięki temu celuloid mógł się stać pierwszym przemysłowym tworzywem sztucznym.

Nowoczesny przemysł tworzyw sztucznych zaczął się, kiedy w 1907 roku Leo Baekeland wynalazł bakelit – pierwszy całkowicie syntetyczny plastik, który nie pochodził z roślin czy zwierząt, a z paliw kopalnych. Miał on wszystkie właściwości, których przemysł potrzebował: był tani, niepalny, uniwersalny i zachowywał swoją formę nawet po podgrzaniu.

Wynalazek Baekelanda otworzył drogę dla kolejnych tworzyw sztucznych, m.in. celofanu (1908), winylu (1926), teflonu (1938), nylonu (1939), PET (1942), silikonu (1943), Gore-Tex (1969) i polaru (1979).

Przemysł zabawkarski

Drewno i metal nie nadawały się do masowej i taniej produkcji zabawek, więc nie odpowiadały na rosnący popyt na produkty przeznaczone dla dzieci. Ropa natomiast była tania i szybko zajęła miejsce tych tradycyjnych materiałów. Pierwsze zabawki plastikowe były produkowane z celuloidu. Choć pojawiły się już pod koniec XIX wieku (głównie lalki), to prawdziwy boom miał miejsce dopiero po II wojnie światowej. Obecnie zabawki plastikowe stanowią około 90% rynku.

Widoczna na fotografii zabawka pochodzi z lat 20. XX wieku i – jak czytamy w dokumentacji muzealnej – „służyła do kąpieli malutkich laleczek” podczas zabaw Anny i Zofii Pawłowskich. Mająca prawie 100 lat plastikowa wanienka przypomina nam, jak zatraciliśmy się w konsumpcjonizmie, którego skutkiem jest niszczenie naszej planety. Każdy fragment plastiku, jaki kiedykolwiek został wyprodukowany, istnieje do dziś.

Co możemy zrobić, by ograniczyć jego ilość? Wróćmy do zabawek z naturalnych materiałów. Po inspiracje zapraszamy na wystawę stałą w MEK.

Opracowała Agnieszka Marczak

Bibliografia:

M. Miodownik, W rzeczy samej, tłum. D. Żukowski, Kraków 2016.

Historia plastiku:

https://www.bbc.com/news/magazine-27442625

https://www.thoughtco.com/history-of-plastics-1992322

Zabawki z biomasy:

http://www.youris.com/bioeconomy/biotechnology/making-plastic-toys-from-biomass.kl

http://www.drewnozamiastbenzyny.pl/lego-chce-zmienic-plastik-z-ktorego-robi-klocki/

Akcja National Geography:

https://www.nationalgeographic.com/magazine/2018/06/plastic-planet-waste-pollution-trash-crisis/

Ślad węglowy plastiku:

http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C33690%2Cslad-weglowy-plastiku.html\

Opiekun: Karolina Pachla-Wojciechowska Zadaj pytanie o obiekt

Obiekty powiązane