Przedwojenne plakaty reklamujące sporty zimowe

Treść

Zdjęcia przedstawia plakaty, na których widać kolejkę na szczyt Kasprowego Wierchu na tle ośnieżonego zbocza góry oraz narciarkę na tle gór Zdjęcia przedstawia plakaty, na których widać kolejkę na szczyt Kasprowego Wierchu na tle ośnieżonego zbocza góry oraz narciarkę na tle gór
Kiedy zapaleni narciarze otwierają kalendarze i planują zimowe eskapady? Najbardziej niecierpliwi już w październiku mogą jeździć po lodowcach Austrii, Włoch czy Szwajcarii. Ośrodki narciarskie w naszych górach udostępniają stoki z początkiem grudnia. Gdzie się wybrać? Co jest dla nas ważnym kryterium wyboru? Czy jedziemy w miejsca już sprawdzone czy raczej poszukujemy nowości skuszeni reklamą?

Podobne dylematy mieli przedwojenni pasjonaci „białego szaleństwa”. Mimo, że był to sport wymagający specjalnych warunków i sprzętu, to przez 20 lat niepodległości zdobył w naszym kraju ogromną popularność. Silne tradycje turystyczne na ziemiach polskich, po 1918 roku zyskały narodowe struktury, które skutecznie rozwinęły działalność w ramach związków, kół i stowarzyszeń. Bujnie rozkwitała, obok krajoznawczej, zwłaszcza sekcja sportowa, przyjmując w swe szeregi coraz więcej zawodników i pasjonatów. W założonym w 1919 roku Polskim Związku Narciarstwa, liczba zrzeszonych organizacji wzrosła z początkowych 5 do 293 klubów i stowarzyszeń w roku 1939.

To do nich, ale i do zagranicznych zawodników i amatorów sportów zimowych kierowano reklamy polskich stoków. W Muzeum Etnograficznym w Krakowie, obok nart, kijków i skarpet, pamietających czasy pionierów zjazdów po zaśnieżonych trasach, znajdują się przedwojenne plakaty reklamujące polskie góry i ośrodki zimowe.  Co ciekawe, oba są angielskojęzyczne, bo pochodzą z kolekcji 22 obiektów, darowanych w 2007 roku przez londyńskiego kolekcjonera polskiego pochodzenia Włodzimierza Lesieckiego.

Plakaty zaprojektowano w latach 30–tych. To niezwykle dynamiczny okres w historii polskiego narciarstwa. W lutym 1929 roku zorganizowano w Zakopanem I Międzynarodowe Zawody Narciarskie FIS. W niedzielę 15 marca 1936 r., po 227 dniach budowy prowadzonej w ekstremalnych warunkach, pierwszy wagonik kolejki linowej wjechał na peron na Kasprowym Wierchu. Do końca roku na szczyt Kasprowego wjechało 165 tys. osób, mimo, że bilet kosztował 8 zł – dla porównania robotnik zarabiał ok. 100 zł miesięcznie, a pracownik umysłowy ok. 280 zł. Kolej na Kasprowy Wierch (która, w różnej formie graficznej, pojawia się na obu plakatach) oraz późniejsze inwestycje narciarskie, ulokowały Zakopane wśród 7 najlepszych i najchętniej odwiedzanych kurortów międzywojennej Europy.

Współwydawcą afisza Poland for Wintersports było założone w 1930 roku Towarzystwo Krzewienia Narciarstwa, które prowadziło aktywną działalność wydawniczą, popularyzatorską, organizowało imprezy, szkoliło ratowników górskich, a nawet rozdawało narty. Organizowało także, wraz z Polskimi Kolejami Państwowymi rajdy kolejowo–narciarskie, znane – pod wielce sugestywną nazwą  – Narty–Dancing–Brydż. Dziesięciodniowa podróż luksusowo wyposażonymi wagonami sypialnymi rozpoczynała się w Krakowie. Pasażerowie codziennie zatrzymywali się na innej stacji (np. w Zakopanym, Krynicy, Rymanowie, Wiśle, Worochcie lub Siankach, u stóp Czarnohory), gdzie bliskość stoków pozwalała szkolić umiejętności narciarskie. Pozostały czas wypełniały im rozrywki dostępne w specjalnych wagonach  – kinowym, kąpielowym, warsztatowym lub restauracyjnym.

Plakaty, w swej formie, odzwierciedlają dynamikę i kształtują nowoczesny obraz tamtych czasów. Brak w nich nawiązań do kultury ludowej i charakterystycznej góralskiej ornamentyki, które w poprzednich dekadach były nieodłączną częścią reklamy związanej z turystyką górską. Zaprojektowane zostały przez absolwentów warszawskich, konkurujących ze sobą uczelni: Akademii Sztuk Pięknych i Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. W tym czasie to w stolicy skupił się największy rynek zleceniodawców, którzy dla swych produktów potrzebowali specjalistów od grafiki użytkowej, to w Warszawie najliczniej ulokowane były wydawnictwa, urzędy państwowe oraz zarządy główne zakładów i związków. Nie bez znaczenia był też ówczesny rozwój kinematografii. Dzięki ogromnemu popytowi dziedzina projektowania stała się dochodowym zajęciem i angażowała wielu świetnych artystów. Rozwijał się rynek konkursowy na różnorodne projekty, od książkowych, opakowań, po projekty pawilonów narodowych, wystaw, zawodów, wystroju wnętrz. Artyści  wzajemnie się inspirowali i dopingowali do nowatorskich rozwiązań, podnosząc równocześnie twórcze projektowanie do rangi sztuki. Bez tego okresu i jego osiągnięć formalnych, przerwanego przez II Wojnę Światową, nie byłoby tzw. Polskiej Szkoły Plakatu.

Pod prezentowanymi w artykule plakatami z kolekcji MEK podpisali się świetni projektanci, ale i wielowymiarowe osobowości. Doskonały kompozycyjnie afisz Poland – Zakopane – Kasprowy wydany 1936 roku wyszedł „spod ołówków” wielokrotnie nagradzanego duetu architektów Stefana Osieckiego i Jerzego Waleriana Skolimowskiego. Ten pierwszy od młodości związany z górami taternik, narciarz, alpinista, którego imię Cerro Esteban Osiecki nosi jeden ze szczytów w Chile, ale i twórca filmów krótkometrażowych, później żołnierz obrony z 1939. Skolimowski natomiast, obok kariery architekta i projektanta, równolegle zdobywał ogromne sukcesy w sporcie – był trzykrotnym olimpijczykiem w wioślarstwie (srebrny i brązowy medal w Los Angeles – 1932). Uczestnik Kampanii Wrześniowej. Żołnierz Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich pod Tobrukiem, polski oficer Secret Intelligence Service na Bałkanach. W czasach powojennych, pod pseudonimem George Skolly, pracował jako architekt w Londynie oraz m.in. w Afryce Południowej.

Drugi z plakatów Poland for Wintersports został zaprojektowany przez Tadeusza Lipskiego, grafika, projektanta i ilustratora, absolwenta warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, który swoją powojenną karierę artystyczną rozwijał w Stanach Zjednoczonych. Polska jako kraj sportów zimowych, jest reklamowany przez, umieszczoną na pierwszym planie, narciarkę – postać rysunkową, na tle czarno białej, mocno kontrastowej fotografii gór. Takie łączenie planów i różnych technik oraz fotomontaż były w tym czasie popularnym zabiegiem przedstawiania treści reklamowych. Nowe technologie druku pozwalały wiernie odwzorować obraz fotograficzny w powiększonej, plakatowej skali. Osiecki wykorzystał w omawianym projekcie zdjęcie autorstwa Adama Krzeptowskiego, fotografa i filmowca z Zakopanego, który po sukcesie dokumentu pt. Zima w Zakopanem, nakręcił pełnometrażową fabułę pt. Biały ślad. Obraz ten oficjalnie reprezentował Polskę na I Festiwalu Filmowym w Wenecji w 1932 roku, gdzie został wyróżniony za doskonałe zdjęcia. Zapoczątkował też w Polsce zjawisko zwane „filmem górskim”.
 
Opracowała: Anna Sulich–Liga
 
źródła:
  1. Informacyjny kalendarz narciarski na sezon 1937–38, wydawnictwo Polskiego Związku Narciarskiego, Kraków 1937, s.37.
  2. P. Rybson, Nie gęsi. Polskie Projektowanie 1919–1979, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2017.
  3. D. Folga–Januszewska, Oto sztuka polskiego plakatu, Wydawnictwo BOSZ , Olszanica 2018.
  4. M. i J. Łozińscy, Narty Dancing Brydż w kurortach II Rzeczpospolitej, PWN 2010.
  5. http://www.inmemoriam.architektsarp.pl/pokaz/jerzy_walerian_skolimowski,2449
  6. http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?film=22387
 
Opiekun: Anna Sulich Zadaj pytanie o obiekt

Obiekty powiązane