Srebrny pierścionek kobiecy z oczkiem, na którym umieszczony jest wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Pierścionek złożony jest ze srebrnej obrączki, do której przylutowane jest owalne, szklane oczko. Końce obrączki przy łączeniu z oczkiem są rozdwojone. Oczko otoczone jest ozdobnie skręconym drucikiem.
Pierścionki z namalowanymi na szklanym oczku postaciami Matki Boskiej Częstochowskiej były ściśle związane ze środowiskiem twórców z Jasnej Góry. Wykonawcami samych oczek byli najczęściej malarze miniaturowych obrazków na szkle tzw. bozi (pełniących zazwyczaj rolę medalików). Twórcy byli często spadkobiercami rodzinnych tradycji malowania ludowej biżuterii. Do najbardziej znanych malarzy bozi należą: Nepomucen Skubiszewski, Józef Harbich, Antonina Barańska, Zofia Parkitna czy Zofia Mączyńska.
Proces malowania miniaturek szklanych wymagał od twórcy dużej precyzji i cierpliwości. Owalne lub okrągłe szkiełka przygotowywano w partiach i malowano systemem taśmowym, powtarzając na każdej miniaturce ten sam wizerunek. Rozpoczynano od konturów twarzy, potem oczu i ust, a następnie nakładano przepisowe kolory: czerwony dla rumieńców Matki Bożej i sukienki Jezusa, indygo dla płaszcza Matki Boskiej, a na końcu złoty dla korony i gwiazd. W następnym etapie odkładano szkiełka do przeschnięcia. Ze względu na długi czas schnięcia farb, malowanie jednej partii trwało około tygodnia. Oczka suszono zawsze na podwórzu przed domem, dlatego malowanie ich odbywało się tylko w lecie, głównie w sezonie odpustowym (święto Matki Boskiej Częstochowskiej przypada 26 sierpnia). Jedna z ostatnich twórczyń, Zofia Mączyńska twierdziła, że „zaprzestała malowania na szkle z powodu braku sacharunu (octanu ołowiu), dzięki któremu farby szybko wysychają i można malować około dziesięciu obrazków na raz” (Orynżyna 1976: 119).
Gotowe szkiełka sprzedawano jubilerom, zarówno miejscowym, jak i przyjeżdżającym, np. z Krakowa, którzy je oprawiali i następnie sprzedawali lokalnym, częstochowskim kramarzom. Pierścionki z wyobrażeniem Matki Boskiej można było kupić w Częstochowie już w XVIII wieku, a szczytowy okres ich popularności przypadł na przełom XIX i XX wieku. Kupowane były przez pątników przybywających z całej Polski, choć największą popularnością cieszyły się wśród pielgrzymów z okolic Poznania i ze Śląska. Literatura tematu podaje, że istniał zwyczaj ofiarowywania pierścionków narzeczonym. Dziś są one rzadkością – po wielkiej fali popularności zachowało się niewiele obiektów, bardzo wartościowych ze względu na swoją unikatowość.
Opracowała Ewa Rossal.
Literatura:
Janina Orynżyna, Dewocjonalia częstochowskie, w: "Polska Sztuka Ludowa", R.30, 1976, nr.2, s.115-121.
Anna Kuńczyńska-Iracka, Malarstwo ludowe kręgu częstochowskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978, s. 97-98. Tadeusz Seweryn, Polskie malarstwo ludowe, Kraków 1937.
