Piernik toruński – „katarzynka”

Treść

Zdjęcie piernika Zdjęcie piernika
Prezentowana „katarzynka” ma blisko sto lat. Jej kształt to sześć połączonych ze sobą kół pokrytych roślinnym ornamentem. Niezachowana do dziś forma, której użyto do jej wykonania pochodziła z XIX w. i była formą dwustronną – znajdował się na niej również herb Torunia.

Jeszcze w XIX w. sezon na pierniki (czyli czas ich wypieku i największego przedświątecznego popytu) rozpoczynał się 25 listopada, czyli w dzień w Kościele katolickim poświęcony wspomnieniu św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Wówczas przy nieistniejącej już dziś bramie miejskiej św. Katarzyny w Toruniu (nazywanej tak od rozebranej w 1814 roku kaplicy znajdującej się w pobliżu) odbywał się jarmark, na którym królowały „katarzynki”. Ich kształt pozwalał na łatwy podział piernika i delektowanie się korzennym smakiem w kilka osób. Smak zaś był pieprzny, czyli „pierny”, bo w skład ciasta wchodziły oprócz mąki i miodu korzenne przyprawy: imbir, goździki, kardamon, gałka muszkatołowa, cynamon, anyż, no i oczywiście pieprz. Pierniki jadano najczęściej po głównym posiłku, ale również stosowano je jako lekarstwo na niestrawność, a w kuchni używano jako gotową mieszankę przypraw np. do szarego sosu.

Na początku XIX wieku, gdy istniała jeszcze kaplica św. Katarzyny, pierniki sprzedawane w dzień odpustu ozdabiane były naklejanymi obrazkami z przedstawieniem świętej. Z czasem forma zredukowała się jedynie do charakterystycznego kształtu, który dziś wraz recepturą na ciasto został zastrzeżony przez Fabrykę Cukierniczą Kopernik.

Prezentowana „Katarzynka” jest jednym z kilkudziesięciu pierników, które ofiarowały w 1925 roku do zbiorów Muzeum Etnograficznego toruńskie firmy Gustawa Weesego i Herrmanna Tomasa. Najstarsze z form, w których odciśnięto ciasto, by nadać mu odpowiedni kształt i fakturę przed wypiekiem, pochodziły z XVII i XVIII wieku. Szczęśliwie do dziś zachowało się w doskonałym stanie 41 spośród ofiarowanych wówczas wypieków. Wiele z nich jest jedynym materialnym śladem dawnych form pierników toruńskich.

Opracowała: Karolina Pachla-Wojciechowska

Dziękuję p. Annie Korneli Jędrzejewskiej za konsultacje dotyczące prezentowanego obiektu.


Wybrana literatura:

  1. Stanisław Dąbrowski, Dawne pierniki toruńskie, Toruń, 1926.
  2. Jerzy Dobrzycki, Cenny nabytek Muzeum Etnograficznego na Wawelu, „Głos Narodu, Nr 78, Kraków 4 kwietnia 1925 r.
  3. Anna Kornelia Jędrzejewska, Zbiory form piernikarskich w Toruniu od XVII wieku do 1926 roku, w świetle inwentarza Stanisława Dąbrowskiego [w:] Muzeum a pamięć – forma, produkcja, miejsce, red. Aldona Tołysz, Ewelina Bednarz, Tomasz F. de Rosset Toruń-Warszawa: NIMOZ, 2018, s. 207–220.
  4. Janina Kruszelnicka, Pierniki toruńskie i inne. Katalog, Toruń, 1956.
  5. Seweryn Udziela, Pierniki toruńskie, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, Nr 259 Kraków 21 września 1925.
  6. Seweryn Udziela, Pierniki w Polsce, „Rzeczy Piękne”, 1927. vol. R. VI nr 10–11, s. 166–167.
Opiekun: Karolina Pachla-Wojciechowska Zadaj pytanie o obiekt

Obiekty powiązane