Pięknie zdobione naczynie ceramiczne typu olla to wyrób północno-amerykańskich Indian Cochiti Pueblo z ośrodka garncarskiego w Cochiti (płd.-zach. od Santa Fe).
Tradycja wytwarzania naczyń ceramicznych wśród tych Indian Pueblo z południowego zachodu USA, głównie ze Stanu Nowy Meksyk, w dolinie Rio Grande, jest bardzo stara i sięga czasów starożytnych. Co najmniej od 1000 lat garncarstwo było tam jednym z głównych rzemiosł, a jego wyroby – artykułami handlu, najpierw wymiennego, z czasem również pieniężnego.
Naczynia ceramiczne miały w przeszłości znaczenie zarówno ceremonialne jak i utylitarne. Każde Pueblo specjalizowało się w wytwarzaniu odmiennego rodzaju ceramiki. Szczególnie popularne były duże naczynia użytkowe, zwane olla, o szerokich gardzielach, używane do przechowywania ziarna, mąki czy wody. Wykonywane były ręcznie, a do malowania używano barwników mineralnych i roślinnych. Geometryczne i zgeometryzowane wzory były zaczerpnięte z tradycyjnych wierzeń i mitów. Olla na wodę zdobione były w „łapy niedźwiedzie”, co uważano za symbol szczęścia w poszukiwaniu wody. Wiązało się to z wiarą, że niedźwiedź zawsze wie, gdzie znajduje się woda, co dla suchych terenów południowego zachodu było bardzo ważną informacją.
Oprócz naczyń czysto użytkowych Indianie Pueblo wytwarzali również naczynia figuralne, mające znaczenie symboliczne, obrzędowe. Kontynuacja ich wyrabiania zaznacza się w okresie od ok. 1500 do ok. 1875 r. Jednak pod koniec XIX wieku rozwinął się specjalny rodzaj tej ceramiki, o zabarwieniu satyrycznym. Szczególnie widoczne jest to w wyrobach z Cochiti, charakteryzujących się pewną karykaturalnością w wyobrażeniach obcych, a także w przedstawieniach kowbojów, różnych dwugłowych istot, śpiewaków operowych czy bajarzy z otwartymi ustami, przy czym bajarzem mogła być matka otoczona gromadką dzieci lub też zwierzę, np. niedźwiedź.
Prezentowane naczynie zostało przywiezione do Polski przez artystkę Helenę Modrzejewską (Chłapowską) Modjeską (1840 – 1909) - „gwiazdę dwóch kontynentów”, która świadomie wybrała „życie w drodze” i jak rycerz sławą "podbijała Amerykę", jak piszą jej biografowie. Owocem jej licznych podróży po Ameryce jest nie tylko sława artysty, ale i bogata spuścizna w postaci listów, afiszy z jej występów, a także zachowane nieliczne okazy kultury materialnej Indian Pueblo. Do Muzeum naczynie zostało przekazane w 1936 roku przez dr Marię Estreicherową. Estreicherowie, zwłaszcza Karol Estreicher pracujący w Bibliotece Jagiellońskiej, był w stałym kontakcie z artystką, dzięki której otrzymywał dla zbiorów bibliotecznych plakaty z jej sztuk, a także dary kultury materialnej, przekazywane później do innych instytucji kultury, m.in. muzeów. W zbiorach Muzeum znajduje się niewielka, ale cenna kolekcja tego typu ceramiki.
Opracowała: Eleonora Tenerowicz
Wybrana literatura:Allan Hayes, John Blom, Carol Hades, Southwestern Pottery: Anasazi to Zuni.; Taylor Trade Publishing, 2015. L. Lamphere, H. Ragone, P. Zavella, Situated Lives: Gender and Culture in Everyday Life. Routledge, 2014 Michael Owen Jones, Folkloristics: An Introduction; Indiana University Press, 1995 B. Gordon, M. Herzog, American Indian Art: The Collecting Experience: Elvehjem Museum of Art; Chazen Museum of Art, 1988. Nigel Rapport, Transcendent Individual: Essays Toward a Literary and Liberal Anthropology. Routledge, 2002. Korespondencja, T. II (1881-1909), Modrzejewska Helena. w: www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=8386. www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=8386. elmoreindianart.com/Coll./Pueblo_Pottery/Cochiti_Pottery/: www.adobegallery.com/origin/Cochiti_Pueblo http://www.indianpueblo.org/19pueblos/cochiti.html: http://www.pueblopotteryme.com/storytellerpreview.htm:
Tradycja wytwarzania naczyń ceramicznych wśród tych Indian Pueblo z południowego zachodu USA, głównie ze Stanu Nowy Meksyk, w dolinie Rio Grande, jest bardzo stara i sięga czasów starożytnych. Co najmniej od 1000 lat garncarstwo było tam jednym z głównych rzemiosł, a jego wyroby – artykułami handlu, najpierw wymiennego, z czasem również pieniężnego.
Naczynia ceramiczne miały w przeszłości znaczenie zarówno ceremonialne jak i utylitarne. Każde Pueblo specjalizowało się w wytwarzaniu odmiennego rodzaju ceramiki. Szczególnie popularne były duże naczynia użytkowe, zwane olla, o szerokich gardzielach, używane do przechowywania ziarna, mąki czy wody. Wykonywane były ręcznie, a do malowania używano barwników mineralnych i roślinnych. Geometryczne i zgeometryzowane wzory były zaczerpnięte z tradycyjnych wierzeń i mitów. Olla na wodę zdobione były w „łapy niedźwiedzie”, co uważano za symbol szczęścia w poszukiwaniu wody. Wiązało się to z wiarą, że niedźwiedź zawsze wie, gdzie znajduje się woda, co dla suchych terenów południowego zachodu było bardzo ważną informacją.
Oprócz naczyń czysto użytkowych Indianie Pueblo wytwarzali również naczynia figuralne, mające znaczenie symboliczne, obrzędowe. Kontynuacja ich wyrabiania zaznacza się w okresie od ok. 1500 do ok. 1875 r. Jednak pod koniec XIX wieku rozwinął się specjalny rodzaj tej ceramiki, o zabarwieniu satyrycznym. Szczególnie widoczne jest to w wyrobach z Cochiti, charakteryzujących się pewną karykaturalnością w wyobrażeniach obcych, a także w przedstawieniach kowbojów, różnych dwugłowych istot, śpiewaków operowych czy bajarzy z otwartymi ustami, przy czym bajarzem mogła być matka otoczona gromadką dzieci lub też zwierzę, np. niedźwiedź.
Prezentowane naczynie zostało przywiezione do Polski przez artystkę Helenę Modrzejewską (Chłapowską) Modjeską (1840 – 1909) - „gwiazdę dwóch kontynentów”, która świadomie wybrała „życie w drodze” i jak rycerz sławą "podbijała Amerykę", jak piszą jej biografowie. Owocem jej licznych podróży po Ameryce jest nie tylko sława artysty, ale i bogata spuścizna w postaci listów, afiszy z jej występów, a także zachowane nieliczne okazy kultury materialnej Indian Pueblo. Do Muzeum naczynie zostało przekazane w 1936 roku przez dr Marię Estreicherową. Estreicherowie, zwłaszcza Karol Estreicher pracujący w Bibliotece Jagiellońskiej, był w stałym kontakcie z artystką, dzięki której otrzymywał dla zbiorów bibliotecznych plakaty z jej sztuk, a także dary kultury materialnej, przekazywane później do innych instytucji kultury, m.in. muzeów. W zbiorach Muzeum znajduje się niewielka, ale cenna kolekcja tego typu ceramiki.
Opracowała: Eleonora Tenerowicz
Wybrana literatura:Allan Hayes, John Blom, Carol Hades, Southwestern Pottery: Anasazi to Zuni.; Taylor Trade Publishing, 2015. L. Lamphere, H. Ragone, P. Zavella, Situated Lives: Gender and Culture in Everyday Life. Routledge, 2014 Michael Owen Jones, Folkloristics: An Introduction; Indiana University Press, 1995 B. Gordon, M. Herzog, American Indian Art: The Collecting Experience: Elvehjem Museum of Art; Chazen Museum of Art, 1988. Nigel Rapport, Transcendent Individual: Essays Toward a Literary and Liberal Anthropology. Routledge, 2002. Korespondencja, T. II (1881-1909), Modrzejewska Helena. w: www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=8386. www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=8386. elmoreindianart.com/Coll./Pueblo_Pottery/Cochiti_Pottery/: www.adobegallery.com/origin/Cochiti_Pueblo http://www.indianpueblo.org/19pueblos/cochiti.html: http://www.pueblopotteryme.com/storytellerpreview.htm:
