Indianie Zuni z Nowego Meksyku, podobnie jak inne grupy Indian Pueblo, wierzą w magiczną moc fetyszy. Taką moc posiada „turkusowe” naczynie z kamiennymi zwierzęcymi fetyszami. Tłuczony niebieski turkus, którym jest obsypane naczynie jest kamieniem magicznym, spełniającym ważną rolę w legendach Indian Pueblo. Sam Bóg-Słońce był identyfikowany z turkusem, a syn Słońca palił turkusową fajkę. Pokruszony turkus na naczyniu jest symbolem niebieskiej odmiany kukurydzy, charakterystycznej dla tradycyjnej uprawy Indian Pueblo, będącej pożywieniem, ale i stosowanej w celach rytualnych. Naczynie posiada okrągły otwór w brzuścu, do którego przyklejone są cztery figurki zwierząt-fetyszy myśliwskich, jedna figurka umieszczona jest wewnątrz naczynia.
Figurki przedstawiające niedźwiedzie i zwierzęta przypominające rosomaka oraz lisa lub kojota wykonane są z tzw. kamienia fajkowego oraz serpentynu. Według wierzeń Zuni figurki te to fetysze reprezentujące dusze zwierząt. Duszę każdego fetysza należy karmić, by posiadała odpowiednią moc, z której może skorzystać również człowiek. Figurki zwierząt przyklejone do naczynia to strażnicy, strzegący dostępu do wnętrza, będącego świętą przestrzenią dla zwierzęcych fetyszy. Naczynie powinno być ciągle wypełnione mąką kukurydzianą, aby moc fetyszy, z której korzystają ludzie nie wygasła. Zadowolone i szczęśliwe dusze zwierząt zapewniają posiadaczowi takiego naczynia bądź samego fetysza ochronę i pomyślność we wszystkich czterech stronach matki-ziemi. Indianie Zuni uważają, że czczenie i troska o zwierzęce fetysze jest sposobem komunikacji z wyższymi siłami, a rzeźbione w świętym kamieniu fetysze są pośrednikami pomiędzy tymi siłami a człowiekiem.
W podziękowaniu za wysłuchanie ich próśb i modlitw, ludzie ofiarują fetyszom poświęconą kukurydzę, a także przyczepiają do ich grzbietów cenne muszelki i kamienie.
Zuni mają sześć podstawowych zwierzęcych fetyszy symbolizujących sześć kierunków. Są to: reprezentujący północ - lew górski, urodzony przywódca; południe – borsuk, symbol wytrwałości; zachód – niedźwiedź, uosabiający siłę, a także ponadnaturalne moce; wschód – wilk, pomagający odnaleźć właściwą ścieżkę; świat podziemny reprezentuje kret, posiadający zdolność spojrzenia do wewnątrz; natomiast niebo – orzeł, uosobienie mocy Wielkiego Ducha, a także związki z siłami stwórczymi. Oprócz wymienionych istnieje również wiele innych fetyszy reprezentujących m.in. takie zwierzęta jak: byk – symbol obfitości; kojot – mistrz naciągania czy lis – uosobienie sprytu i kamuflażu.
Jak podają źródła, do lat 70. XX wieku Indianie Zuni tworzyli fetysze głównie na własny użytek. Komercyjne ich wytwarzanie, związane z dużym zainteresowaniem turystów takimi wyrobami, zaczęło się dopiero w latach 80. XX wieku. Mimo masowej produkcji, posiadają swoją wartość, zarówno artystyczną, jak i poznawczą, zwłaszcza wtedy, gdy ich wytwórcami są indiańscy artyści. Według Zuni, każdy posiadacz fetysza zwierzęcego, niezależnie od sposobu jego pozyskania, powinien dbać o niego w odpowiedni sposób, bo tylko wtedy fetysz może spełnić swoją rolę.
Obiekt pochodzi z daru Emmy Kuster – kolekcjonerka z San Francisco, interesująca się sztuką ludową, w której zastosowane są kamienie półszlachetne lub szlachetne oraz bursztyn i srebro. Prowadzi ona w San Francisco Amber Museum; jej kolekcja biżuterii Indian Ameryki płn. była prezentowana w MEK w 1989 roku. Do zbiorów Muzeum przekazała kilka pamiątek z rezerwatu Indian Nawaho oraz naczynie z fetyszami myśliwskimi.
Opracowała Eleonora Tenerowicz.
Wybrana literatura:
Susan Lamb, A Guide to Zuni Fetishes and Carvings; Western National Parks Association, 2002
Zuni Fetishes and Carvings, Old and New, 2008 Cherry Hill w: http://www.horsekeeping.com/jewelry/Fetish-about-page1.htm
Ewa Lips , Księga Indian, Warszawa 1960;
Sztuka amerykańskich Indian, katalog, Ambasada USA w Warszawie http://www.heardmuseumshop.com/browse.cfm/2,14.html
http://www.nhm.org/site/explore-exhibits/permanent-exhibits/zuni-fetishes
www.turquoisevillage.comwww.turquoisevillage.com/indian-pottery
www.museumofman.org/ethnographic-collections.
www.indiansummer.com/fetishpot.htm.
https://www.pueblodirect.com/collections/zuni-fetishes
http://www.sunshinestudio.com/fetish2.html