Atmosfera i obchody Świąt Bożego Narodzenia w Meksyku znacznie różnią się od zwyczajów polskich, choć w obydwu przypadkach głównym symbolem wiążącym się z tymi świętami jest szopka betlejemska. W Meksyku i krajach Ameryki Południowej rozpowszechnili ją Franciszkanie, którzy przy pomocy obrazków i rzeźbionych figurek przedstawiali sceny biblijne, zwłaszcza te o świętej rodzinie i narodzinach Jezusa. Zakonnicy uczyli Indian nie tylko śpiewu, ale także rzeźbienia figurek, które używane były do misteriów odgrywanych podczas uroczystych procesji. Ich wyrabianie stało się początkiem dzisiejszych szopek, nacimientos, choć te współczesne wyróżniają dopracowane nieraz aranżacje z gliny, wosku, drewna, metalu i innych materiałów przedstawiające nie tylko narodziny Chrystusa, ale również sceny zaczerpnięte z biblijnych opowieści i pokazujące z wielką dokładnością tradycyjne meksykańskie życie na wsi.
Tak jak przed wiekami, Meksykanie rozpoczynają obchody Bożego Narodzenia już 16 grudnia, od trwających 9 kolejnych dni, posadas, czyli przedstawienia upamiętniającego wędrówkę Marii i Józefa w poszukiwaniu schronienia. Zależnie od regionu może to być religijna procesja lub uliczna parada, w której pielgrzymom, odgrywanym przez młodych ludzi, Marii - często jadącej na osiołku i świętemu Józefowi towarzyszą pastuszkowie - dzieci w barwnych strojach regionalnych oraz inni uczestnicy niosący świece, lampiony i święte figury. Przez dziewięć kolejnych wieczorów pielgrzymi chodzą od domu do domu w poszukiwaniu schronienia dla strudzonej wędrówką świętej pary i mającego się narodzić Jezusa. W tym udramatyzowanym przedstawieniu, z góry ustala się, kto odmówi przyjęcia, a gdzie odbędzie się gościna. Ostatniego dnia nowenny przypadającego na 24 grudnia wędrowcy otrzymują symboliczny nocleg i gościnę, a święte figury są układane na domowym ołtarzyku. Po uroczystym poczęstunku wszyscy udają się do kościołów, a potem do domów, by w radości świętować Boże Narodzenie.
W meksykańskich rodzinach te święta koncentrują się przy domowej szopce, nacimiento, składającej się z wielu miniaturowych figurek, gdzie centralnym punktem jest żłobek i figurki przedstawiające świętą rodzinę. Oprócz niej widzimy zazwyczaj trzech króli przybywających z darami, aniołów głoszących radosną nowinę, pasterzy ze swoimi stadami czy zwierzęta oddające hołd Synowi Bożemu. Czasami sceny szopkowe są bardzo rozbudowane; mogą ukazywać, oprócz różnych scen biblijnych, także miniaturową wieś w naturalnym krajobrazie, z tarasami, wzgórzami i dolinami, celofanowymi wodospadami, lusterkowymi jeziorkami, drzewkami, kaktusami, palmami i małymi domkami. Wśród ręcznie robionych figurek znajdują się zwykli ludzie pracy: kobiety robiące tortille, farmerzy dojący krowy czy owce, matki niańczące dzieci, sprzedawcy warzyw i garnków, a także pasterze przy różnych swoich zajęciach. Niejednokrotnie wśród postaci szopkowych znajdziemy także przedstawicieli sił zła, reprezentowanych przez węża czy groteskowego Lucyfera z widłami w jednej ręce, a butelką tequili w drugiej. Niektórzy dodają co roku nową figurkę do szopki. Tak rozbudowana szopka zajmuje nieraz całe pomieszczenie, które zwykle znajduje się we frontowej części domu, by mogli ją zobaczyć i podziwiać sąsiedzi oraz inni przechodnie. We wszystkich tych szopkach żłobek pozostaje pusty aż do wieczoru wigilijnego, kiedy wkłada się figurkę nowonarodzonego Jesusa.
Niewielka składana szopka z malowanej blachy aluminiowej, pochodząca ze zbiorów Muzeum, wpisuje się w klimat naturalnego meksykańskiego krajobrazu. Tak jak we wszystkich innych szopkach centralne miejsce zajmuje tu żłobek z narodzonym Jezusem oraz Maria i św. Józef, a w ich otoczeniu znajdują się najważniejsze postaci, anioł zwiastujący dobrą nowinę, trzej mędrcy z darami, oraz przedstawiciele świata zwierzęcego: osiołek, owieczka i krowa. Ta prosta i łatwa w przenoszeniu szopka jest wyrobem przeznaczonym głównie dla turystów, jednym z wielu artystycznych interpretacji meksykańskiego artysty, oddającym jednak charakter i istotę Świąt Bożego Narodzenia, z Chrystusem w centralnym miejscu, w otoczeniu zwykłego życia.
Opracowała Eleonora Tenerowicz.
Wybrana literatura:
Markus Eberl, Community Heterogeneity and Integration: The Maya Sites of Nacimiento, Dos Ceibas, and Cerro de Cheyo (El Peten, Guatemala) During the Late Classic; ProQuest, 2007
Andrea L. Humphrey, Three Kings and an Angel: A Nacimiento for Carlos; Lulu Press, Inc, 2016
http://www.tucsonmuseumofart.org/exhibitions/el-nacimiento:
http://www.ladap.org/library/article_detail.php?id=1
http://www.inside-mexico.com/books/nacimientos.htm:
