Hełm, zwany (z jez. hiszp.) montera, przypominający kształtem hełmy hiszpańskich konkwistadorów, jest częścią męskiego stroju do tradycyjnego tańca Tinku. Całość stroju tworzą: spodnie, pas, koszula, kurtka, wełniana czapka chullo z nausznikami, wkładana pod hełm oraz sandały. Dopełnieniem są szalik i specjalna mała torebka na liście koki.
Grupy taneczne Tinku można dzisiaj spotkać na popularnych festiwalach i paradach w różnych regionach Boliwii. Jednak ten dynamiczny taniec, wykonywany w rytm andyjskiej muzyki, wywodzi się z tradycji grup etnicznych zamieszkujących północną część departamentu Potosi w południowej Boliwii. W niektórych miejscowościach tego rejonu, w prowincjach Charcas i Chayanta, Tinku zachowało swój rytualny charakter.
Uważa się, że początki Tinku sięgają odległych czasów przedinkaskich. W językach dwu największych i najważniejszych tradycyjnych społeczności zamieszkujących Boliwię – Quechua i Aymara – tinku oznacza starcie, potyczkę. Taniec nawiązuje do rytualnej walki wręcz, prowadzonej w parach miedzy przedstawicielami dwóch społeczności, stających w obronie swojego terytorium. Celem tej próby sił jest złożenie ofiary z krwi dla Pachamamy – Matki Ziemi, połączone z prośbą o urodzaj i obfitość plonów.
Najbardziej znanym miejscem, gdzie odbywa się rytualne Tinku jest Macha, miasto oddalone ok. 120 km na północ od stolicy stanu Potosi. Obrzęd odbywa się tu co roku 3 maja. Walka rozpoczyna się indywidualnymi starciami pomiędzy przeciwnikami z rywalizujących ze sobą grup czy obozów. Poszczególne potyczki odbywają się w świątecznej atmosferze: towarzyszą im muzyka, tańce i obfite spożywanie chichy – pierwsze krople tego niskoprocentowego napoju alkoholowego są ofiarą składaną Matce Ziemi w intencji urodzaju i obfitych zbiorów, podobnie jak krew przelana w rytualnej walce.
Cały strój tancerza Tinku został pozyskany specjalnie dla Muzeum przez o. Piotra Kycia z Sekretariatu Misyjnego Franciszkanów (OFMConv) w Krakowie, podczas odwiedzin misyjnych w Boliwii, w jednym z warsztatów w Cochabambie, gdzie szyją stroje dla róznych grup tancerzy.
Opracowała Eleonora Tenerowicz.
Wybrana literatura:
Elizabeth Arkush, Charles Stanish, Interpreting Conflict in the Ancient Andes Implications for the Archaeology of Warfare [w:] Current Anthropology, Volume 46, Number 1, February 2005
Melania Calestani, An Anthropological Journey into Well-Being: Insights from Bolivia; Springer Science & Business Media, 2012
Sanne Derks, Power and Pilgrimage: Dealing with Class, Gender and Ethnic Inequality at a - Bolivian Marian Shrine; Volume 47 di Nijmegen studies in development and cultural change; LIT Verlag Münster, 2009
Ladona Beth Martin-Frost, Pedagogy and Politics in Bolivian Music Education at the End of Neoliberal Reform; Univ. of Illinois at Urbana-Champaign, ProQuest, 2009
Mariano Baptista Gumucio, Cultural policy in Bolivia, Unesco 1978; [w:] (http://unesdoc.unesco.org/images/0002/000299/029923eo.pdf)
Henry Stobart, Music and the Poetics of Production in the Bolivian Andes; SOAS musicology series, Ashgate Publishing, Ltd., 2006
http://traditionscustoms.com/festivals/Tinku
