Okrągły medalion przywiązany za pomocą drucika i nici do fioletowej lnianej wstążki. Wykonany jest z blaszki pokrytej szkłem z laserunkiem i oprawiony dookoła mosiężną opaską. Pod szkłem z jednej strony medalionu widnieje repusowany wizerunek Matki Boskiej Poczajowskiej, z drugiej namalowany na masie szklanej naklejonej na repusowaną blaszkę - św. Mikołaj.
Tego typu medaliony były wykonywane ręcznie w Ławrze Poczajowskiej oraz Peczerskiej i szeroko rozpowszechnione w obwodach rówieńskim, żytomierskim i wołyńskim w Ukrainie oraz w obwodzie brzeskim w Białorusi wśród ludności prawosławnej, dla której monastery są do dziś ważnymi centrami pielgrzymkowymi.
Kupowane w Ławrach medaliony były nazywane we wschodniej części Polesia molitovkami. Były noszone jako biżuteria religijna zawieszona na tasiemce na szyi. Zamożne kobiety przywiązywały je również do korali. Czasem noszono więcej niż jeden medalion na raz.
Ławra Poczajowska to Prawosławny Klasztor Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Poczajowie w obwodzie tarnopolskim. Historia monasteru związana jest z wizytą greckiego metropolity Neofita u szlachcianki Anny Gojskiej w 1559 roku. Według powszechnie przyjętej wersji hierarcha wtenczas podarował szlachciance ikonę przywiezioną z Konstantynopola. Z kolei Anna przekazała ją 40 lat później wraz z innymi dobrami monasterowi znajdującemu się na górze w Poczajowie.
Po śmierci Anny tereny, na których znajdował się monaster, odziedziczył starosta sandomierski Andrzej Firlej, gorliwy kalwinista i przeciwnik prawosławia. Przez lata zarówno Firlej, jak i jego poddani, regularnie nękali mnichów mieszkających w monasterze poczajowskim. W 1623 roku Firlej najechał zbrojnie monaster, rabując utensylia cerkiewne oraz już wtedy uznawaną za cudowną ikonę Matki Boskiej. Hiob, ówczesny przełożony klasztoru, nie dając za wygraną, podał Firleja do sądu. Po ciągnących się przez lata procesach, w końcu dzięki staraniom Hioba Trybunał Lubelski nakazał Firlejowi zwrócić ikonę. Po ponad 20 latach wróciła do monasteru.
Wizerunek Matki Boskiej Poczajowskiej jest uznawany w Kościele prawosławnym za cudotwórczy. Według podań modlitwa przed tą ikoną uchroniła monaster przed atakiem tatarskim w 1675 roku.
W zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie znajdują się dwie molitovki pochodzące z Polesia. Podobne medaliony można zobaczyć:
W prywatnej kolekcji „Відкрита скриня” (z ukr. otwarta skrzynia) odzieży z terenów obecnej Ukrainy:
https://www.facebook.com/vskrynia/photos/pcb.165762588598729/165762218598766
https://vskrynia.com.ua/collection/medkvs01184/
https://vskrynia.com.ua/collection/medkvs01180/
Podczas współczesnego pokazu mody:
https://www.facebook.com/112178935537371/photos/a.779533485468576/892986537456603/
A także na rysunku Wojciecha Grabowskiego (1850-1885) “Wieśniaczka z okolic Lwowa” w Kłosach: czasopiśmie ilustrowanym tygodniowym poświęconym literaturze, nauce i sztuce.
https://www.iberlibro.com/arte-grabados/Wiesniaczka-okolic-Lwowa-Rysunek-Grabowskiego-6056/11625204399/bd
[dostęp: 22.04.2021]
Opracowała: Agnieszka Marczak
Bibliografia:
Andrzej Borkowski, Procesy sądowe monasteru poczajowskiego ze starostą sandomierskim i kasztelanem bielskim Andrzejem Firlejem, [w:] “Elpis” 2015: 17 (42), s. 65-80.
Dziękuję Olenie Kozakevych z Instytutu Ludoznawstwa w Narodowej Akademii Ukrainy za pomoc przy identyfikacji obiektu.
Tego typu medaliony były wykonywane ręcznie w Ławrze Poczajowskiej oraz Peczerskiej i szeroko rozpowszechnione w obwodach rówieńskim, żytomierskim i wołyńskim w Ukrainie oraz w obwodzie brzeskim w Białorusi wśród ludności prawosławnej, dla której monastery są do dziś ważnymi centrami pielgrzymkowymi.
Kupowane w Ławrach medaliony były nazywane we wschodniej części Polesia molitovkami. Były noszone jako biżuteria religijna zawieszona na tasiemce na szyi. Zamożne kobiety przywiązywały je również do korali. Czasem noszono więcej niż jeden medalion na raz.
Ławra Poczajowska to Prawosławny Klasztor Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Poczajowie w obwodzie tarnopolskim. Historia monasteru związana jest z wizytą greckiego metropolity Neofita u szlachcianki Anny Gojskiej w 1559 roku. Według powszechnie przyjętej wersji hierarcha wtenczas podarował szlachciance ikonę przywiezioną z Konstantynopola. Z kolei Anna przekazała ją 40 lat później wraz z innymi dobrami monasterowi znajdującemu się na górze w Poczajowie.
Po śmierci Anny tereny, na których znajdował się monaster, odziedziczył starosta sandomierski Andrzej Firlej, gorliwy kalwinista i przeciwnik prawosławia. Przez lata zarówno Firlej, jak i jego poddani, regularnie nękali mnichów mieszkających w monasterze poczajowskim. W 1623 roku Firlej najechał zbrojnie monaster, rabując utensylia cerkiewne oraz już wtedy uznawaną za cudowną ikonę Matki Boskiej. Hiob, ówczesny przełożony klasztoru, nie dając za wygraną, podał Firleja do sądu. Po ciągnących się przez lata procesach, w końcu dzięki staraniom Hioba Trybunał Lubelski nakazał Firlejowi zwrócić ikonę. Po ponad 20 latach wróciła do monasteru.
Wizerunek Matki Boskiej Poczajowskiej jest uznawany w Kościele prawosławnym za cudotwórczy. Według podań modlitwa przed tą ikoną uchroniła monaster przed atakiem tatarskim w 1675 roku.
W zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie znajdują się dwie molitovki pochodzące z Polesia. Podobne medaliony można zobaczyć:
W prywatnej kolekcji „Відкрита скриня” (z ukr. otwarta skrzynia) odzieży z terenów obecnej Ukrainy:
https://www.facebook.com/vskrynia/photos/pcb.165762588598729/165762218598766
https://vskrynia.com.ua/collection/medkvs01184/
https://vskrynia.com.ua/collection/medkvs01180/
Podczas współczesnego pokazu mody:
https://www.facebook.com/112178935537371/photos/a.779533485468576/892986537456603/
A także na rysunku Wojciecha Grabowskiego (1850-1885) “Wieśniaczka z okolic Lwowa” w Kłosach: czasopiśmie ilustrowanym tygodniowym poświęconym literaturze, nauce i sztuce.
https://www.iberlibro.com/arte-grabados/Wiesniaczka-okolic-Lwowa-Rysunek-Grabowskiego-6056/11625204399/bd
[dostęp: 22.04.2021]
Opracowała: Agnieszka Marczak
Bibliografia:
Andrzej Borkowski, Procesy sądowe monasteru poczajowskiego ze starostą sandomierskim i kasztelanem bielskim Andrzejem Firlejem, [w:] “Elpis” 2015: 17 (42), s. 65-80.
Dziękuję Olenie Kozakevych z Instytutu Ludoznawstwa w Narodowej Akademii Ukrainy za pomoc przy identyfikacji obiektu.
