Maska taneczna wykonana z jednego kawałka drewna. Cześć twarzowa podłużna, rozpostarta horyzontalnie, w formie symetrycznych skrzydeł. Dolna krawędź skrzydeł zaokrąglona, górna krawędź prosta. Z płaszczyzny maski, u góry centralnej części, wysunięty zagięty haczykowato ku dołowi element imitujący nos. W części centralnej element o antropomorficznej formie, wpisany w obrys prostokąta. W figurę wpisana została geometrycznie zarysowana „twarz” maski: 2 kręgi przypominające oczy, pionowy element imitujący nos oraz okrągły otwór imitujący usta.
Maska motyla to typ maski tanecznej, przywdziewanej - wraz z towarzyszącym jej strojem - w trakcie obrzędów praktykowanych przez Bobo-Bwa, rolników z Burkina Faso. Jej funkcja i czas, w którym jest wykorzystywana ściśle powiązane są z cyklem agrarnym. Maska zaliczana jest do grupy masek twarzowych, ze względu na dużą płaszczyznę oblicza określanych także jako planszowe. Podobnie jak i inne maski Bobo-Bwa cechuje się trójbarwną biało-czerwono-czarną kolorystyką oraz geometryczną dekoracją. Wymiary - rozpiętość skrzydeł maski motyla mogą dochodzić do dwóch metrów (opisywany obiekt posiada przeciętną rozpiętość liczącą 136 cm). Aby maska utrzymywała się na twarzy tancerza, ten trzyma w ustach grubą linę z włókien roślinnych, przeplecioną przez otwory w tylnej części maski. Podczas tańców maska tworzy całość ze strojem z włókien roślinnych, który zakrywa głowę i ciało. Choreografia tańca naśladuje ruchy skrzydeł motyla.
W społeczności rolniczych Bobo-Bwa dobrobyt rodziny jak i całej społeczności wioski, ściśle powiązany był i - pomimo cywilizacyjnych przemian - nadal pozostaje z siłami natury. W myśl tej zasady, nadejście deszczów po porze suchej, które warunkują wzrost zasiewów, zależne jest od wielu czynników, na które mniej lub bardziej można wpływać lub je kształtować. Obrzędy, w tym tańce masek, w tym czasie przejścia pomiędzy porą suchą i deszczową, są ekspresyjną „modlitwą” do bóstw i duchów o sprowadzenie deszczu na świeżo obsadzone pola. Wykorzystana w masce postać motyla jest symboliczna - roje świeżo przeistoczonych motyli pojawiają się tuż po pierwszych opadach deszczu. Motyl symbolizuje zatem nowe życie przyniesione przez wiosenną wilgoć. Podobnie jak i inne maski używane podczas tańców powiązanych z cyklem agrarnym, tancerzami zawsze byli tylko mężczyźni odziani z stroje stanowiące integralne dopełnienie masek.
Maska trafiła do zbiorów MEK w 2023 roku. Wcześniej przez długi czas stanowiła własność prywatną - była elementem aranżacji/wystroju mieszkania. Jej wcześniejsza historia nie jest do końca znana, wiadomo jedynie, że została zakupiona/pozyskana w Afryce na przełomie minionego i obecnego stulecia. Czy była wykorzystywana wcześniej do celów jakie tu po krótce opisano? Na to pytanie najprawdopodobniej nie znajdziemy już jednoznacznej odpowiedzi.
W kolekcji Muzeum Etnograficznego w Krakowie znajdują się dwie inne maski Bobo-Bwa z Burkina Faso (58202/MEK i 58203/MEK) oraz tkanina dekoracyjna (tzw. batik dekoracyjny) 73782/MEK ukazujący taniec masek ludu Bobo-Bwa. Wszystkie odnoszą się do tańca i cyklu obrzędowego - do sfery niezwykle ważnej w wielu kulturach subsaharyjskiej Afryki.
Opracował: Jacek Kukuczka
