Obraz na szkle z wizerunkiem Matki Boskiej czule obejmującej Dzieciątko Jezus, zwanej też Matką Boską Wspomożenia Wiernych lub Marią Hilf. Na białym tle centralnie zakomponowano półpostać siedzącej Marii lekko zwróconej w lewą stronę, trzymającej na kolanach stojącego, nagiego Jezusa z głową otoczoną złotą aureolą i charakterystycznie uniesioną nogą. Prawą dłonią podtrzymuje plecy Syna, lewą - jego pośladki. Twarze obu postaci są przytulone, Jezus prawą rączką dotyka brody Matki. Maria jest odziana w długą cynobrową suknię ze złotym obszyciem przy szyi, z fałdowaniem zaznaczonym białymi kreskami, zarzucony na ramiona kobaltowy płaszcz z ciemniejszymi fałdami, a także turkusowy welon. Na głowie ma złotą koronę zwieńczoną krzyżem, z cynobrowym podbiciem. Okrągłą żółtą aureolę wokół jej głowy wypełniają cynobrowe linie promieni, brzeg otaczają drobne niebieskie kreseczki. Postacie mają ciemnobeżową karnację, oczy zaznaczone białymi i czarnymi kropkami, małe cynobrowe usta i okrągłe białe plamy rumieńców.
W tle po bokach widnieją niebieskie nieregularne dekoracyjne linie, a z góry, z dużego trójpłatkowego kwiatu zwieszają się dwie ukwiecone symetryczne gałązki o zielonych liściach. Każda składa się z dwóch wielopłatkowych niebieskich kwiatów, cynobrowego trójpłatkowego tulipanowatego kwiatu, okrągłego owocu granatu (?) i pąka w kształcie łzy.
Obraz oprawiono w czarne proste drewniane ramy.
Matka Boska Wspomożenia Wiernych (niem. Maria Hilf) to jeden z najbardziej znanych obrazów Lukasa Cranacha Starszego, namalowany po 1537 roku i znajdujący się obecnie w katedrze w Innsbrucku. Już w XVII wieku powstały jego kopie, które, podobnie jak pierwowzór, zyskały wielką cześć wiernych. Jedna z nich, z 1622 roku, jest otaczana kultem w Passawie w Bawarii. Wojna z Turcją, wojna trzydziestoletnia, zarazy i klęski żywiołowe sprawiały, że uznawane za słynące łaskami naśladownictwa obrazu Cranacha stawały się popularne. Pojawiły się między innymi na Śląsku, w tym w Zuckmantlu (obecnie Zlatych Horach na Opawie), Uhliřským Vrchu koło Brunantálu, Złotogłowicach koło Nysy, na Cierniaku koło Radochowa i innych miejscowościach. Kult Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych rozpowszechniała grafika dewocyjna i obrazy na szkle. Jednym z nich jest opisywany obraz, który jak można przypuszczać dzięki cechom formalnym, powstał w pracowni działającej na terenie Słowacji w 1. połowie XIX wieku. Według zanotowanych relacji, przystępując do pracy, malarz podkładał najpierw pod szkło wzór graficzny, albo jego odrys, aby namalować kontury wizerunku. W tym czasie nikt nie mógł go dotknąć, ani nawet przypatrywać się jego pracy. Do malowania używał między innymi włosów z wiewiórczego ogona, przytwierdzonych do gęsiego pióra. Jego pomocnicy rozcierali farby. Do przygotowanych barwników dodawano olej lniany. Obrazy na szkle sprzedawali wędrowni handlarze lub przekupnie, np. w miejscach kultu. Podobne do opisanego, wytwory słowackich ośrodków obraźniczych kupowano na Podtatrzu, na Podhalu, Spiszu, a także na Orawie, gdzie ich duża liczebność stała się dla pierwszych badaczy, w tym Konstantego Steckiego podstawą do wyodrębnienia tzw. grupy orawskiej, przypisywanej jednak polskim twórcom.
Obraz z Muzeum Etnograficznego w Krakowie jest świadectwem koegzystencji w polskiej kulturze ludowej przedmiotów i zjawisk rodzimych, obok importowanych. Do zbiorów został pozyskany w okresie międzywojennym dzięki Ksaweremu Franciszkowi Praussowi (1874-1925) członkowi PPS, działaczowi niepodległościowemu i oświatowemu, ministrowi w rządzie J. Moraczewskiego, członkowi Towarzystwa Tatrzańskiego. Dziewięć podarowanych obrazów prawdopodobnie zakupił w Zakopanem po 1918 roku od słynnej kolekcjonerki Bronisławy Giżyckiej. W MEK znajduje się duży zbiór dawnych i współczesnych obrazów na szkle.
Opracowała Grażyna Mosio.
Bibliografia:
M. Pišútová, L’udowé mal’by na skle, Martin 1969;
M. Golonka-Czajkowska, Malarstwo na szkle w Europie, [w:] Obrazy na szkle XVIII-XIX w. w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego, red. H. Błaszczyk-Żurowska, Zakopane-Kraków 1997, s. 49-82;
A. Błachowski, Tradycje i współczesność polskiej sztuki ludowej. Malarstwo na szkle, Lublin-Toruń 2004.
