Laska vara – to symbol władzy i prestiżu naczelnika wsi andyjskiej. Jest częścią tradycyjnego systemu władzy, który został zaadaptowany i połączony z nowymi strukturami, stając się obowiązującym w górskich rejonach Peru.
Nazwa laski pochodzi z języka hiszpańskiego, a cały cywilno-religijny system zwany varayoq, co znaczy dzierżący laskę, ma swoje korzenie w czasach prekolumbijskich. To andyjski system przywództwa, prestiżu i mocy. Jest on hierarchiczny, kilkustopniowy, a jego naczelni przedstawiciele dzierżą świętą laskę władzy. Wykonana najczęściej z ciemnego drewna palmy „czonta” (chonta) laska zdobiona jest okuciami ze srebrnej blachy z wzorami o znaczeniu symbolicznym.
Laski różnią się w zależności od pozycji zajmowanej przez ich właściciela. Im wyższa pozycja w hierarchii, tym okazalsza i piękniej zdobiona jest laska. Najwyższy rangą naczelnik ma największy prestiż i władzę. Kieruje i nadzoruje pracami podległych mu przedstawicieli władz wioskowych. Jest w odpowiednim wieku (około 50-60 lat) i ma doświadczenie zdobyte na poszczególnych szczeblach władzy oraz odpowiedni status majątkowy, by podołać spoczywającym nań obowiązkom. To on gości społeczność podczas Nowego Roku, kiedy jest zaprzysięgany, ofiarowując na uroczystość odpowiednią ilość mięsa pozyskanego z własnych stad. Zaspokaja również potrzeby tancerzy na okazję występów noworocznych. Wspólnie z religijnymi przywódcami planuje i przygotowuje cykliczne świąteczne festiwale. Do niego należy również dbałość o obyczaje i moralność wiejskiej społeczności, czuwanie nad przestrzeganiem ustalonych norm. Symbolem tych działań jest laska, która nakazuje respekt i sama także musi być traktowana z należytym szacunkiem. Właściciel powinien nosić ją przy sobie przez cały czas sprawowania władzy i dbać o to, by nigdy nie położyć jej na ziemi. Nawet podczas jego snu laska musi być oparta pionowo o ścianę.
Laska została pozyskana w latach 70. XX wieku w Cuzco przez Andrzeja Krzanowskiego, geologa i archeologa, amerykanisty i wieloletniego dyplomaty w krajach Ameryki Łacińskiej, organizatora i uczestnika wielu wypraw naukowych do Andów; wykładowcy w Katedrze Ameryki Łacińskiej Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych. Z badań terenowych i pobytów zagranicznych przywiózł (wraz z żoną) liczne zbiory geologiczne, archeologiczne oraz etnograficzne. Te ostatnie zasiliły kolekcje muzealne w Warszawie, Poznaniu, Szczecinie oraz Krakowie. Muzeum pozyskało od niego ponad 300 obiektów, a laska trafiła do MEK w 1985 roku. W zbiorach muzealnych znajdują się także inne symbole władzy, pochodzące od różnych grup etnicznych Indian Ameryki południowej, m.in. korony i pióropusze (Peru, Brazylia), laski szamanów (Kolumbia).
Opracowała Eleonora Tenerowicz.
Wybrana literatura:
Inge Bolin, Rituals of Respect: The Secret of Survival in the High Peruvian Andes; University of Texas Press, 1998
Steve Froemming. Rational Choice and Collective Action in Andean Community; University of Washington 1999. Copy of Umi Microform 9952828 - Encyclopedia of Religion; second edition; edyt. Lindsay Jones, Thomson Gale 2005
Frank Salomon, The Cord Keepers: Khipus and Cultural Life in a Peruvian Village; Duke University Press, 2004
Olga M. González, Unveiling Secrets of War in the Peruvian Andes; University of Chicago Press, 2011
R. F. Waters, Poverty and Peasantry in Peru’s Southern Andes, 1963–90; Springer, 1994
