Przenośne drewniane kapliczki, czasami nazywane "skrzynkami boga” („Bóg-boksami”), wpisują się w Indiach w długą i mającą swoje źródła w mitologii tradycję opowiadania za pomocą obrazów. Przyjmuje się, że zwyczaj opowiadania z kapliczką wywodzi się z ruchu uwielbienia bhakti (XVII w.), który na północy Indii skupiony był na oddawaniu czci Ramie (Rama) i Krisznie (Krishna), uznawanych za inkarnacje Wisznu. Wiązał się również z kultem świętych, którzy zbuntowali się przeciwko rytuałom i kastom. Stąd też w przedstawieniach narracyjnych kawad znaleźć można także świętych i poetów, takich jak Kabir, Mira i Narsinh Mehta.
Kapliczki - szafeczki z wieloma składanymi drzwiczkami na zawiasach, są wyrabiane w kilku regionach Indii, ale wersja radżasthańska, zwana kawad (kawar), jest jedną z najbardziej znanych. Z wyrobu ich słynie miejscowość Bassi, w pobliżu Chittorgarh, w południowym Radżasthanie, gdzie wykonuje je grupa rzemieślników z kasty kumawat. Twórcy kapliczek uczą się rzemiosła w rodzinnych warsztatach, gdzie umiejętności przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Wykonują kapliczki na zlecenie tradycyjnych opowiadaczy kawadiya bhat, którzy zamawiają namalowanie określonych scen. Ilustracje umieszczone są na drzwiach, które otwierają się zarówno na lewo, jak i na prawo. Każda powierzchnia drzwi podzielona jest na sektory z poszczególnymi scenkami – każda scenka to kolejna opowieść.
Większość kawad ma ten sam format i schemat przedstawiania: na ogół ilustracje z wielkiego eposu Ramajana znajdują się na panelach po lewej stronie, sceny z życia Kriszny po prawej, a na końcu znajdują się obrazy przywołujące opowieści zaczerpnięte z lokalnych mitów. Narrator/opowiadacz otwiera kolejne drzwi i, ukazując słuchaczom kolejny panel z obrazami, przechodzi do następnej historii. Opowieść wieńczy tzw. „darśan” czyli ukazanie bóstwa lub bóstw, które są zazwyczaj przedstawione w formie figurek. Na koniec publiczność proszona jest o umieszczenie datków pieniężnych w małej szufladce na dole kapliczki.
Przenośne kapliczki są szczególnie ważne dla tych społeczności, które są pozbawione prawa wstępu do świątyni. Pozwalają też w obrazowy sposób przekazać treści religijne i zawarte w dawnych świętych tekstach ludziom niepiśmiennym. Uważa się, że samo słuchanie opowieści recytowanych przez kawadiya bhat za pomocą kapliczek oczyszcza duszę i rezerwuje miejsce w niebie. Otwierające się i zamykające malowane drzwi kapliczki naśladują progi świątyni. Kapliczka staje się odpowiednikiem świętej przestrzeni i w ten sposób jest traktowana – jako sanktuarium, któremu należne są odpowiedni szacunek i rytuały. Jednak, podobnie jak wiele obiektów tradycyjnej sztuki ludowej Radżasthanu, kawad są obecnie wykonywane również na sprzedaż, jako pamiątki.
Obiekt kupiony w terenie przez dr Krzysztofa Wolskiego; w zbiorach Muzeum od 1971 roku. Muzeum posiada dużą kolekcję rzemiosła artystycznego i sztuki indyjskiej (m.in. obrazy i miniatury z cyklu Kriszna-lila) z Radżasthanu, przywiezionej przez tego badacza i kolekcjonera.
Opracowała Eleonora Tenerowicz.
Wybrana literatura:
Sabnani Nina, The Kaavad storytelling tradition of Rajasthan, 2009.
Rukmini Bhaya Nair, Thinking Out of the Story Box: Creative Writing and Narrative Culture in South Asia, Camens & Wilson (eds). Creative writing in the Asia-Pacific Region, April 2011.
Stephanie Kao, Teaching through Myth and Metaphor A Teacher Workshop, San Francisco, Asian Art Museum, Education Department: Asian Art Museum. 2000.
Fisher Nora, Mud, Mirror and Thread. Folk Traditions of Rural India, Santa Fe 1993
