Prezentowane tu kastaniety należą do typu orkiestrowego. Zwykle są to osadzone na rączce, jedna lub dwie pary drewnianych muszli, wklęsłą częścią skierowanych ku sobie i przegrodzonych płaską deseczką. W naszym instrumencie muszle zastąpione są dwoma deseczkami. Potrząsanie trzonka powoduje uderzanie płytek bocznych o środkową. Kastaniety w skład orkiestry zostały wprowadzone dopiero w XIX wieku i najczęściej używane są w utworach o charakterze hiszpańskim.
Kastaniety należą do grupy idiofonów (narzędzia dźwiękowe), służących do akcentowania rytmu. Geneza ich występowania na obecnych terenach Hiszpanii i południowych Włoch nie jest do końca wyjaśniona, niemniej przypuszcza się, że mogą one być pochodzenia fenickiego. Kastaniety, zwane po hiszpańsku castañuelas nazwę swą wzięły od słowa castaña, czyli kasztan, gdyż swoim kształtem przypominały ten owoc. Znane są dwa typy tego instrumentu - kastaniety do tańca oraz orkiestrowe. Różnią się one budową i sposobem użycia. Te najpopularniejsze - kastaniety do tańca, złożone są z dwóch, najczęściej drewnianych, muszli, częścią wklęsłą skierowanych ku sobie oraz związanych ze sobą sznureczkiem. Przez tancerza lub tancerkę trzymane są w obu dłoniach, nałożone na kciuk, lecz sposób uderzania w nie palcami jest inny dla każdej dłoni. Dźwięk z kastanietów wydobywany jest poprzez energiczne, akcentowane uderzenia jednym lub kilkoma palcami w środek jednej z muszli rezonansowych, która uderzając w drugą, wydaje rytmiczny dźwięk.
Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie posiada w swoich zbiorach dwa kastaniety typu orkiestrowego oraz pięć kastanietów do tańca, datowanych na koniec XIX wieku, głównie z Hiszpanii. Jeden z eksponatów z napisem Ci rivedremo Sorrento (tłum. „Spotkamy się ponownie, Sorrento”) pochodzi z Włoch.
Opracowała Grażyna Pyla.
Bibliografia:
Curt Sachs, Historia instrumentów muzycznych, PWM 1989, s. 85;
K. Sikorski, Instrumentoznawstwo, PWM, 1975, s. 164-265;
M. Drobner, Instrumentoznawstwo i akustyka, 1957 rok, s. 235.
