Wybrany na dziś obiekt tygodnia to mebel o specyficznym kształcie i zastosowaniu. Kasetka, bo o niej mowa, posiada liczne i ciekawe zdobienia, zarówno malarskie, stolarskie jak i te charakterystyczne dla techniki snycerskiej. Na pierwszy rzut oka widać, że jest to sprzęt o naturze nie tylko użytkowej ale też spełniający oczekiwania estetyczne.
Niewielka, bo licząca zaledwie czterdzieści centymetrów szerokości skrzynka, ustawiona jest na czterech toczonych nóżkach o charakterystycznym kolistym kształcie, które stykają się bezpośrednio z podstawą. Listwa cokołowa dolna i górna są profilowane w prosty sposób, jasno odznaczając krawędzie obiektu. Podobną funkcję pełnią ramy płycin, które znajdują się w środkowej części każdej ze ścian, poza tą z mechanizmem zamka. Na płycinach tych namalowane są motywy florystyczne z akcentami zieleni i kwiaty, przypominające tulipany lub róże w kolorze białym i czerwonym. Wieko obiektu jest prostokątne, a przez konstrukcję, w której ściany boczne są ścięte tworzy coś na kształt opadającego pod skosem pulpitu.
Częścią żeliwną są zawiasy łączące wieko szkatułki z jego tylną ścianką, są one łamane i asymetryczne, ich dłuższa część wchodzi do wnętrza skrzyni gdzie przymocowana jest do rzeczonego wieka. Szkatułka posiada mechanizm zamka i nakładaną kluczynę. Jest ona ozdobna, chociaż jej pozioma orientacja połączona z brakiem symetrii wskazuje na dopasowanie okucia z zestawu okuć do szafek lub innych, pionowo stawianych drzwiczek w konstrukcjach meblarskich.
Ciekawym elementem są krawędzie boczne, które pomalowane jasnozieloną farbą i opracowane techniką snycerską mają przypominać liście pnące się po bokach kasetki.
Wewnątrz kasetki znajduje się półeczka z przegródką, nad którą ustawiono półskrzynek, w konstrukcji przypominający dokładnie te wykorzystywane w skrzyniach wiannych.
Obiekt ten jest również ciekawy z tego względu, że trudno przyporządkować go do jednego typu mebli. Przypomina po części mariaż między sekreterą, kabinetem i biurkiem typu Devenport. Z tą tylko różnicą, że rozmiar się nie zgadza. Odpowiedzi czemu służyć mogła taka szkatuła szukać należy w miejscu pokrewnym, powyższe typy mebli służyły chowaniu w nich cennych przedmiotów, poufnych listów, papierów wartościowych lub innych dokumentów pisanych.
Konstrukcja omawianego dziś obiektu wskazuje na podobną funkcję. Wewnętrzny półskrzynek mógł służyć do przechowywania kosztowności lub przyborów do pisania, sama zaś przestrzeń wewnątrz szkatułki mogła chować w sobie księgę lub zeszyt.
Podobne konstrukcje znane są na całym świecie. W Japonii mamy lakowane suzuribako służące do przechowywanie akcesoriów do malowania i pisania. Istnieje też gatunek przenośnych biurek pisarskich o blacie ułożonym pod kątem, jednym z popularniejszych obiektów tego typu jest bogato zdobione i pełne tajemniczych przegródek i skrytek biurko Henryka VIII. Niewielkie pulpity, które można położyć na kolana, tak zwane lap desk są bardzo podobne do omawianej kasetki, z tą tylko różnicą, że biurko wymaga powierzchni płaskiej. Tego warunku nie spełnia nasz obiekt. Prawdopodobnie jest to celowy zabieg mówiący o tym, że szkatułka służy jedynie do przechowywania cennych ksiąg. Bardzo możliwe, że księga, którą tam przechowywano była biblia. Istniały skrzynki na te akurat księgę, których rozkwit przypadał na XVII wiek. Były one jednak znane i używane również później, niosąc ze sobą znamiona wspominanych wyżej przenośnych pulpitów. Szkatułki na biblie były szczególnie rozpowszechnione wśród społeczności protestanckiej, co pasuje do terenu Dolnego Śląska, z którego pochodzi nasz obiekt. Dokładne zastosowanie jest jednak nieznane.
Muzeum Etnograficzne posiada w swoich magazynach pewien zbiór mebli dolnośląskich różnego rodzaju i profilu, prezentowana tu szkatułka jest jednak jedynym tego typu obiektem w całej kolekcji.
Opracował:
Mateusz Żebrowski
Bibliografia:
T. Czerwiński, Wyposażenie domu wiejskiego w Polsce, Warszawa, 2009.
R. Reinfuss, Meble Ludowe w Polsce, Warszawa, 1997
E. Berendt, Sztuka drewna. Meblarstwo i snycerstwo ludowe na Dolnym śląsku, Wrocław, 2005.
I. Grzeluk, Słownik Terminologiczny Mebli, Warszawa, 1998.
