Dwie miniaturowe talie, sto osiem kart w tekturowej kasetce. Na jednej z nich wyraźne ślady użytkowania: pogniecione rogi i wytarte grafiki. Druga talia nieużywana, jakby dopiero co kupiona.
Karty zostały zaprojektowane według wzoru „Rococco”, powstałego w 1903 roku w austriackiej firmie Piatnik. Przedsiębiorstwo to założył Anton Moser w 1824 roku w Wiedniu. Początkowo miało ono charakter manufaktury, gdzie wszystkie karty malowano ręcznie.
Pod koniec XIX wieku ten niewielki zakład rozrósł się do przemysłowego przedsiębiorstwa, mającego fabryki w całych Austro-Węgrzech, między innymi w Krakowie. Wtedy to firma przyjęła nazwę Ferd. Piatnik & Söhne od nazwiska drugiego męża żony Mosera – Ferdynanda Piatnika. W przedwojennej krakowskiej wytwórni Piatnika wzór widoczny na zdjęciach był wydawany pod numerem 140 jako karty „Pasjansowe Luksusowe”.
W 1947 roku krakowski zakład został znacjonalizowany i przyjął nazwę Krakowskie Zakłady Wyrobów Papierowych. W okresie PRL wzory talii projektowali tam znani artyści, m.in. Janusz Benedyktowicz, Leon Urbański, Franciszek Bunsch, Krystyna Bunsch-Gruchalska, Jan Szancenbach oraz znana ilustratorka książek dla dzieci - Maria Orłowska-Gabryś. Niestety nie wiadomo, kto jest autorką/autorem wzoru na kartach przekazanych do Muzeum.
Produkt krakowskiej fabryki, znajdujący się w zbiorach MEK, kupiła w latach 70. XX wieku matka darczyni Alicji Małety – Maria Korzeniowska. Kobieta używała kart do układania pasjansa. W wywiadzie dla Muzeum Małeta przyznała, że ona sama nie lubi kart, pasjans „to była tylko rozrywka mamy”, która stawiała go dla zabawy, ale też, by „medytować nad sprawami rodzinnymi”.
W latach 60. rodzina darczyni straciła dom w Krośnie w wyniku odgórnych decyzji władz PRL i przeprowadziła się do Krakowa. Maria Korzeniowska nigdy się z tym nie pogodziła. Tęskniła za krośnieńskim domem i miała nadzieję na jego odzyskanie. Może w kartach szukała rozwiązania?
Pasjans powstał w XVII-wiecznej Francji i wywodzi się z dawniejszej praktyki wróżenia z kart. Początkowo pasjanse układano z nadzieją na odczytanie przyszłego losu, niedługo potem stały się egalitarną rozrywką, zarówno w środowiskach dworskich, jak i wśród chłopstwa. W Polsce przez wieki pasjans był jedną z najbardziej popularnych rozrywek. Namiętnie grywali w niego królowie, w tym Zygmunt I Stary, duchowieństwo, literaci oraz zwykli mieszkańcy miast i wsi. Wielkim miłośnikiem pasjansa był również Józef Piłsudski.
Od XV wieku polską stolicą karcianych manufaktur jest Kraków. Tylko w samych Krakowskich Zakładach Wyrobów Papierowych, zmienionych w latach 90. w Fabrykę Kart Trefl-Kraków, wyprodukowano od początku istnienia ponad miliard talii kart.
W zbiorach MEK znajduje się 14 zestawów kart, w tym do wróżenia oraz flirtu towarzyskiego.
Historia austriackiej manufaktury: https://www.piatnik.pl/historia.html
Historia krakowskiej fabryki kart: https://www.trefl.krakow.pl/o-firmie/ oraz: http://www.planszowkiwedwoje.pl/2017/09/fabryka-kart-trefl-krakow-rozdaje-karty.html
O wzorach kart: https://www.altacarta.com/polski/research/poland-kurzeGeschichte2.html
Dziękuję Alicji Małecie za rozmowę o jej mamie oraz panu Andrzejowi Rzepkowskiemu za informacje o wzorach kart Piatnika.
Karty zostały zaprojektowane według wzoru „Rococco”, powstałego w 1903 roku w austriackiej firmie Piatnik. Przedsiębiorstwo to założył Anton Moser w 1824 roku w Wiedniu. Początkowo miało ono charakter manufaktury, gdzie wszystkie karty malowano ręcznie.
Pod koniec XIX wieku ten niewielki zakład rozrósł się do przemysłowego przedsiębiorstwa, mającego fabryki w całych Austro-Węgrzech, między innymi w Krakowie. Wtedy to firma przyjęła nazwę Ferd. Piatnik & Söhne od nazwiska drugiego męża żony Mosera – Ferdynanda Piatnika. W przedwojennej krakowskiej wytwórni Piatnika wzór widoczny na zdjęciach był wydawany pod numerem 140 jako karty „Pasjansowe Luksusowe”.
W 1947 roku krakowski zakład został znacjonalizowany i przyjął nazwę Krakowskie Zakłady Wyrobów Papierowych. W okresie PRL wzory talii projektowali tam znani artyści, m.in. Janusz Benedyktowicz, Leon Urbański, Franciszek Bunsch, Krystyna Bunsch-Gruchalska, Jan Szancenbach oraz znana ilustratorka książek dla dzieci - Maria Orłowska-Gabryś. Niestety nie wiadomo, kto jest autorką/autorem wzoru na kartach przekazanych do Muzeum.
Produkt krakowskiej fabryki, znajdujący się w zbiorach MEK, kupiła w latach 70. XX wieku matka darczyni Alicji Małety – Maria Korzeniowska. Kobieta używała kart do układania pasjansa. W wywiadzie dla Muzeum Małeta przyznała, że ona sama nie lubi kart, pasjans „to była tylko rozrywka mamy”, która stawiała go dla zabawy, ale też, by „medytować nad sprawami rodzinnymi”.
W latach 60. rodzina darczyni straciła dom w Krośnie w wyniku odgórnych decyzji władz PRL i przeprowadziła się do Krakowa. Maria Korzeniowska nigdy się z tym nie pogodziła. Tęskniła za krośnieńskim domem i miała nadzieję na jego odzyskanie. Może w kartach szukała rozwiązania?
Pasjans powstał w XVII-wiecznej Francji i wywodzi się z dawniejszej praktyki wróżenia z kart. Początkowo pasjanse układano z nadzieją na odczytanie przyszłego losu, niedługo potem stały się egalitarną rozrywką, zarówno w środowiskach dworskich, jak i wśród chłopstwa. W Polsce przez wieki pasjans był jedną z najbardziej popularnych rozrywek. Namiętnie grywali w niego królowie, w tym Zygmunt I Stary, duchowieństwo, literaci oraz zwykli mieszkańcy miast i wsi. Wielkim miłośnikiem pasjansa był również Józef Piłsudski.
Od XV wieku polską stolicą karcianych manufaktur jest Kraków. Tylko w samych Krakowskich Zakładach Wyrobów Papierowych, zmienionych w latach 90. w Fabrykę Kart Trefl-Kraków, wyprodukowano od początku istnienia ponad miliard talii kart.
W zbiorach MEK znajduje się 14 zestawów kart, w tym do wróżenia oraz flirtu towarzyskiego.
Opracowała
Agnieszka Marczak
Bibliografia
Historia austriackiej manufaktury: https://www.piatnik.pl/historia.htmlHistoria krakowskiej fabryki kart: https://www.trefl.krakow.pl/o-firmie/ oraz: http://www.planszowkiwedwoje.pl/2017/09/fabryka-kart-trefl-krakow-rozdaje-karty.html
O wzorach kart: https://www.altacarta.com/polski/research/poland-kurzeGeschichte2.html
Dziękuję Alicji Małecie za rozmowę o jej mamie oraz panu Andrzejowi Rzepkowskiemu za informacje o wzorach kart Piatnika.
