[Kliknij zdjęcie powyżej, by obejrzeć całość]
Pudełko w kształcie gwiazdy o sześciu krótkich, czworościennych ramionach, wykonane ze sklejonych kawałków tektury, ozdobione jest kolorowym staniolem i folią aluminiową. Gwiazda osadzona jest za pomocą ruchomej osi na szczycie długiego, toczonego z drewna drążka (prawdopodobnie wykorzystany fabryczny kij od miotły). Dwa krążki z przewężeniem krawędzi, jeden na szczycie a drugi w połowie drążka, na których zawieszona jest pętla ze sznurka tworzą mechanizm, dzięki któremu obracanie dolnego krążka małą, metalową korbką powoduje dookolny ruch gwiazdy.
Gwiazdy kolędnicze to atrybuty kolędników, chłopców lub młodych mężczyzn chodzących w okresie świąt Bożego Narodzenia od domu do domu, śpiewających kolędy, odgrywających widowiska, składających życzenia noworoczne i za to otrzymujących drobne datki – kolędę. Gwiazdy pojawiały się w różnych w grupach kolędniczych, ale najczęściej 6 stycznia, w rękach „Trzech Króli”, jako atrybut tych postaci, którym gwiazda wskazywała drogę do Betlejem. Były to też często grupy dziecięce a niewielkie rozmiary samej gwiazdy, jak i mechanizmu do obracania jej, mogą wskazywać, że była ona używana przez dziecko.
Gwiazda powstała w mieście Krakowie, a oklejenie jej zdobinami ze staniolu kojarzyć się może z szopkami krakowskimi. Drążek, na którym jest umieszczona gwiazda, owinięty został spiralnie od góry do dołu wstęgą ze srebrnego staniolu. Ten sposób zdobienia spiralną linią, malowaną lub oklejaną, jest charakterystyczny dla krakowskich rekwizytów i zabawek dziecięcych od XIX wieku, takich jak np. trzonki młotków Pucheroków czy drewnianych siekierek z Emausu i Rękawki.
Gwiazda ta, w dość niezwykły sposób pojawiła się w 2011 roku w Muzeum Etnograficznym w Krakowie. Została przyniesiona przez dwóch mężczyzn, którzy przedstawili się, że „są z MOPS-u”, a więc byli pracownikami Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Jak powiedzieli, przyniesioną gwiazdę zobaczyli w piwnicy pana Mariusza Klappera, któremu pomagali wybierać rzeczy, które chciał przekazać dla podopiecznych MOPS-u. Gwiazda im się spodobała i zaproponowali, że zaniosą ją do Muzeum Etnograficznego w Krakowie.
Tu, po stwierdzeniu, że jest to obiekt uzupełniający kolekcję gwiazd kolędniczych, Komisja Gromadzenia Zbiorów zadecydowała o przyjęciu gwiazdy do zbiorów muzealnych. Nawiązano więc kontakt i dopełniono formalności dokumentacyjnych z właścicielem gwiazdy oraz jak się okazało, jej współwykonawcą. Pan Klapper, jak powiedział, tylko pomagał w wykonaniu tej gwiazdy swojej córce Magdalenie, wówczas (koniec lat 80. lub początek 90. XX wieku) uczennicy ostatnich klas szkoły podstawowej lub początkowych liceum. Pomysł i sposób wykonania gwiazdy nie był na niczym konkretnym wzorowany. Wg pana Mariusza wzorce pochodziły z wiedzy ogólnej a przy pracy nad konstrukcją gwiazdy przydała się jego wiedza inżynierska. Czas zatarł w pamięci dokładne dane, ale wiadomo, że gwiazda została wykonana na potrzeby szkolnego teatru – jasełek, w których córka ofiarodawcy brała udział. Jasełka jako szkolne przedstawienia o historii Bożego Narodzenia były popularne i wystawiane w szkołach, zarówno wiejskich jak i miejskich przez cały XX wiek, aż do dzisiaj.
W zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie znajduje się 26 gwiazd kolędniczych, które stanowią ciekawy zbiór, w którym reprezentowane są różne typy konstrukcji i sposoby zdobienia gwiazd. Większość – 11 egzemplarzy pochodzi z dawnego woj. krakowskiego, a pozostałe z okolic: Kolbuszowej, Lublina, Białej Podlaskiej i Ostrołęki. Najcenniejsze są 3 okazy z I poł. XX w. bez określonej proweniencji i jeden okaz z Rawy Ruskiej z 1935 r. (https://etnomuzeum.eu/zbiory/gwiazda-kolednicza) Gwiazda jako rekwizyt jasełek jest pierwszą tego typu w całej kolekcji gwiazd kolędniczych.
Opracowała: Małgorzata Oleszkiewicz
Pudełko w kształcie gwiazdy o sześciu krótkich, czworościennych ramionach, wykonane ze sklejonych kawałków tektury, ozdobione jest kolorowym staniolem i folią aluminiową. Gwiazda osadzona jest za pomocą ruchomej osi na szczycie długiego, toczonego z drewna drążka (prawdopodobnie wykorzystany fabryczny kij od miotły). Dwa krążki z przewężeniem krawędzi, jeden na szczycie a drugi w połowie drążka, na których zawieszona jest pętla ze sznurka tworzą mechanizm, dzięki któremu obracanie dolnego krążka małą, metalową korbką powoduje dookolny ruch gwiazdy.
Gwiazdy kolędnicze to atrybuty kolędników, chłopców lub młodych mężczyzn chodzących w okresie świąt Bożego Narodzenia od domu do domu, śpiewających kolędy, odgrywających widowiska, składających życzenia noworoczne i za to otrzymujących drobne datki – kolędę. Gwiazdy pojawiały się w różnych w grupach kolędniczych, ale najczęściej 6 stycznia, w rękach „Trzech Króli”, jako atrybut tych postaci, którym gwiazda wskazywała drogę do Betlejem. Były to też często grupy dziecięce a niewielkie rozmiary samej gwiazdy, jak i mechanizmu do obracania jej, mogą wskazywać, że była ona używana przez dziecko.
Gwiazda powstała w mieście Krakowie, a oklejenie jej zdobinami ze staniolu kojarzyć się może z szopkami krakowskimi. Drążek, na którym jest umieszczona gwiazda, owinięty został spiralnie od góry do dołu wstęgą ze srebrnego staniolu. Ten sposób zdobienia spiralną linią, malowaną lub oklejaną, jest charakterystyczny dla krakowskich rekwizytów i zabawek dziecięcych od XIX wieku, takich jak np. trzonki młotków Pucheroków czy drewnianych siekierek z Emausu i Rękawki.
Gwiazda ta, w dość niezwykły sposób pojawiła się w 2011 roku w Muzeum Etnograficznym w Krakowie. Została przyniesiona przez dwóch mężczyzn, którzy przedstawili się, że „są z MOPS-u”, a więc byli pracownikami Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Jak powiedzieli, przyniesioną gwiazdę zobaczyli w piwnicy pana Mariusza Klappera, któremu pomagali wybierać rzeczy, które chciał przekazać dla podopiecznych MOPS-u. Gwiazda im się spodobała i zaproponowali, że zaniosą ją do Muzeum Etnograficznego w Krakowie.
Tu, po stwierdzeniu, że jest to obiekt uzupełniający kolekcję gwiazd kolędniczych, Komisja Gromadzenia Zbiorów zadecydowała o przyjęciu gwiazdy do zbiorów muzealnych. Nawiązano więc kontakt i dopełniono formalności dokumentacyjnych z właścicielem gwiazdy oraz jak się okazało, jej współwykonawcą. Pan Klapper, jak powiedział, tylko pomagał w wykonaniu tej gwiazdy swojej córce Magdalenie, wówczas (koniec lat 80. lub początek 90. XX wieku) uczennicy ostatnich klas szkoły podstawowej lub początkowych liceum. Pomysł i sposób wykonania gwiazdy nie był na niczym konkretnym wzorowany. Wg pana Mariusza wzorce pochodziły z wiedzy ogólnej a przy pracy nad konstrukcją gwiazdy przydała się jego wiedza inżynierska. Czas zatarł w pamięci dokładne dane, ale wiadomo, że gwiazda została wykonana na potrzeby szkolnego teatru – jasełek, w których córka ofiarodawcy brała udział. Jasełka jako szkolne przedstawienia o historii Bożego Narodzenia były popularne i wystawiane w szkołach, zarówno wiejskich jak i miejskich przez cały XX wiek, aż do dzisiaj.
W zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie znajduje się 26 gwiazd kolędniczych, które stanowią ciekawy zbiór, w którym reprezentowane są różne typy konstrukcji i sposoby zdobienia gwiazd. Większość – 11 egzemplarzy pochodzi z dawnego woj. krakowskiego, a pozostałe z okolic: Kolbuszowej, Lublina, Białej Podlaskiej i Ostrołęki. Najcenniejsze są 3 okazy z I poł. XX w. bez określonej proweniencji i jeden okaz z Rawy Ruskiej z 1935 r. (https://etnomuzeum.eu/zbiory/gwiazda-kolednicza) Gwiazda jako rekwizyt jasełek jest pierwszą tego typu w całej kolekcji gwiazd kolędniczych.
Opracowała: Małgorzata Oleszkiewicz
