Figura teatru cieni pochodzi z kolekcji prof. Mariana Raciborskiego (1863-1917) - botanika, przeprowadzającego w l.1896-1900 badania naukowe na Jawie, gdzie pracował w Ogrodzie Botanicznym w Buitenzorgu (obecnym Bogorze), zatrudniony tam przez rząd holenderski. M. Raciborski zafascynowany sztuką Jawy oraz innych wysp indonezyjskich, gromadził także przedmioty sztuki i rzemiosła artystycznego. Swoją kolekcję (206 sztuk), w której znajdują się oprócz figur teatru cieni, marionetki teatralne, znaczący zbiór krisów i inne wyroby rzemiosła, podarował w 1917 roku, tuż przed swoją śmiercią, Muzeum Etnograficznemu w Krakowie, którego siedziba znajdowała się wtedy na Wawelu. Lalka teatru cieni jest jedną z kilkunastu płaskich figur teatru cieni pochodzących z jego kolekcji. W zbiorach Muzeum znajduje się ponadto duża kolekcja figur teatru cieni pochodzących z lat 20-30. XX wieku, z kolekcji Andrzeja Wawrzyniaka.
Prezentowana płaska figura należy do klasycznego indonezyjskiego teatru cieni wayang kulit purwa. Jest to najstarsza forma teatralna oparta na opowieściach zaczerpniętych z indyjskich eposów, Mahabharata i Ramajana. Przedstawia tzw. kurtynę teatru cieni reprezentującą drzewo życia Gunungan (kayonan). Gunungan przedstawione jest w formie trójkątnego drzewa, ażurowo wyciętego w motywy roślinne i zwierzęce. Jest to jedna z najważniejszych figur teatru cieni, rozpoczynająca i kończąca tradycyjne przedstawienie. Pojawia się też wtedy, gdy następuje zmiana akcji lub sceny. Jest ono osią Wszechświata, łączącą świat ziemski z duchowym, boskim. Jako takie, reprezentuje pięć żywiołów tworzących Wszechświat: ziemię, powietrze, ogień, wiatr i wodę. Może symbolizować pałac, las, morze oraz światy nadziemny i podziemny. Znajdująca się u podstawy drzewa demoniczna twarz w otoczeniu nimbu z płomieni symbolizuje demona czasu Kala, który reprezentuje siły niszczące istniejące we Wszechświecie. Drzewo życia zawsze umiejscowione jest pośrodku ekranu, oddzielając lalki reprezentujące dobrych bohaterów, znajdujących się po prawej stronie ekranu od złych charakterów – umiejscowionych po lewej stronie. Prowadzący spektakl lalkarz - narrator zwany „dalangiem” (dalang) porusza figurą naśladując lot ptaka, drżenie, trzepotanie; przywołuje w ten sposób Wszechświat i poszczególne partie przedstawienia do życia. Kiedy prowadzący otwiera przedstawienie poprzez poruszanie figurą jest to znak, że wspina się po drzewie życia do królestwa bogów. Jednocześnie zaprasza widownię do wejścia w ten ożywiony świat bogów, herosów i zwierząt. Dopiero po takim wstępie rozpoczyna właściwą opowieść. Wybrana literatura: The Cambridge Guide to Theatre", Cambridge 1995 Weintraub Andrew Noah. Power Plays: Wayang Golek Puppet theater of West Java. 2004 r Brandon James, autor. Thrones of Gold:Three Javanese Plays; USA, University of Hawaii Press, 1993 Warrior Kings and Divine Jesters: Indonesian Rod Puppets A Workshop for Educators. A Workshop for Educators, July 10, 2003, presented in conjunction with the display: Warrior Kings and Divine Jesters: Indonesian Puppets from the Herbert Collection ok. USA, : Ohio University, Center for International Studies. 2004 http://www.asianart.org/pdf/edu.slide desc. www.viuzza.net/art/viuzza-indonesian-wayang-kulit.html
Prezentowana płaska figura należy do klasycznego indonezyjskiego teatru cieni wayang kulit purwa. Jest to najstarsza forma teatralna oparta na opowieściach zaczerpniętych z indyjskich eposów, Mahabharata i Ramajana. Przedstawia tzw. kurtynę teatru cieni reprezentującą drzewo życia Gunungan (kayonan). Gunungan przedstawione jest w formie trójkątnego drzewa, ażurowo wyciętego w motywy roślinne i zwierzęce. Jest to jedna z najważniejszych figur teatru cieni, rozpoczynająca i kończąca tradycyjne przedstawienie. Pojawia się też wtedy, gdy następuje zmiana akcji lub sceny. Jest ono osią Wszechświata, łączącą świat ziemski z duchowym, boskim. Jako takie, reprezentuje pięć żywiołów tworzących Wszechświat: ziemię, powietrze, ogień, wiatr i wodę. Może symbolizować pałac, las, morze oraz światy nadziemny i podziemny. Znajdująca się u podstawy drzewa demoniczna twarz w otoczeniu nimbu z płomieni symbolizuje demona czasu Kala, który reprezentuje siły niszczące istniejące we Wszechświecie. Drzewo życia zawsze umiejscowione jest pośrodku ekranu, oddzielając lalki reprezentujące dobrych bohaterów, znajdujących się po prawej stronie ekranu od złych charakterów – umiejscowionych po lewej stronie. Prowadzący spektakl lalkarz - narrator zwany „dalangiem” (dalang) porusza figurą naśladując lot ptaka, drżenie, trzepotanie; przywołuje w ten sposób Wszechświat i poszczególne partie przedstawienia do życia. Kiedy prowadzący otwiera przedstawienie poprzez poruszanie figurą jest to znak, że wspina się po drzewie życia do królestwa bogów. Jednocześnie zaprasza widownię do wejścia w ten ożywiony świat bogów, herosów i zwierząt. Dopiero po takim wstępie rozpoczyna właściwą opowieść. Wybrana literatura: The Cambridge Guide to Theatre", Cambridge 1995 Weintraub Andrew Noah. Power Plays: Wayang Golek Puppet theater of West Java. 2004 r Brandon James, autor. Thrones of Gold:Three Javanese Plays; USA, University of Hawaii Press, 1993 Warrior Kings and Divine Jesters: Indonesian Rod Puppets A Workshop for Educators. A Workshop for Educators, July 10, 2003, presented in conjunction with the display: Warrior Kings and Divine Jesters: Indonesian Puppets from the Herbert Collection ok. USA, : Ohio University, Center for International Studies. 2004 http://www.asianart.org/pdf/edu.slide desc. www.viuzza.net/art/viuzza-indonesian-wayang-kulit.html
