Fotografię naklejono na jedną ze stron albumu fotograficznego, między piękne, stare, albuminowe, ręcznie kolorowane zdjęcia m.in. japońskich miast lub portrety ich mieszkańców. Ma wielkość zbliżoną do dużej karty pocztowej, ale jej górna krawędź, o zaokrąglonych brzegach, tworzy łuk nad pozującą grupą ludzi. Dziesięciu mężczyzn w mundurach lub eleganckich garniturach i jedna młodziutka kobieta pozują dostojnie do zdjęcia na tle ozdobnego koła sterowego oraz elementów mostku kapitańskiego. Jasny płaszcz z bufiastymi rękawami siedzącej pośrodku dziewczyny o azjatyckich rysach wyróżnia się na tle ciemnych ubrań gromady mężczyzn. Być może fotograf chwilę wcześniej powiedział coś dowcipnego, bo na kilku twarzach zastygł uśmiech.
Gdzie zrobiono tę fotografię, kiedy oraz kim jest sportretowana grupa?
W 1927 roku w księdze darów Muzeum Etnograficznego, wtedy jeszcze na Wawelu, odnotowano, że Kazimierz Mieroszewski przekazał cztery albumy z fotografiami podróżniczymi m.in. z Japonii, Chin, Cejlonu, Portugalii, Ameryki Północnej i Południowej. W przechowywanym w archiwum MEK liście z 18 lipca tegoż roku Kazimierz Mieroszewski pisze również, że przesyła „zbiór fotografii zebranych (…) w różnych krajach przed około 30 laty, w nadziei, że mimo to przydadzą się jeszcze do celów muzealnych”. Natomiast z notatek, poczynionych ołówkiem na obrzeżach strony wokół zdjęcia, dowiadujemy się, że przedstawia ono sztab fregaty „Aurora”, a kobieta to Hr. Mitsu Aoyama, „była Gejsza”.
W albumie, na sąsiedniej stronie, wklejono jeszcze trzy małe, czarno-białe zdjęcia (podpisane jako „błyskawiczne”), na których niewyraźnie widać marynarzy wyglądających przez burtę statku, na innym pogrążonych w lekturze. Jednego z nich, ubranego na biało i stojącego tyłem, wskazano strzałką i podpisano – „Mrszwski”. Drugie zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn o twarzach ukrytych w głębokim cieniu i jest opatrzone komentarzem „to samo od wnętrza pokładu oraz Ja i pierwszy Kapitan spoglądamy przez lukę(?) na morze. Pierwszy Kapitan miał wtedy zwyczaj mawiać: Ach das meer ist doch ewig schön (czyli „Och, morze jest wiecznie piękne”)”. Z tych fotografii, niestety, nie dowiemy się, jak wyglądał Mieroszewski i czy, wobec tego, on również stoi wśród członków sztabu „Aurory”.
Wg źródeł w 1894 roku w siłach zbrojnych Austro-Węgier pełniło służbę 3117 oficerów Polaków, którzy stanowili 4,3% austro-węgierskiego korpusu oficerskiego. Polacy stali się wówczas czwartą z kolei narodowością monarchii, po Niemcach (71,1%), Węgrach (12,7%) i Czechach (6,4%). Komandor Bogumił Nowotny we wspomnieniach z tego okresu pisał: „Wieczorami, gdy przy spokojnym morzu sunęliśmy wolno pod wszystkimi żaglami, i gdy słychać było tylko lekkie bicie fal o dziób, wówczas na pokładzie zaczynali śpiewać marynarze. Zbierali się, tworzyli grupki i oddzielne chóry zależnie od narodowości zamustrowanych na okręcie.(…) Całą mozaikę językowa monarchii austro-węgierskiej można było takim sposobem podziwiać w najlepszej zgodzie”.
Jedyna kobieta na omawianej fotografii, o twarzy przykrytej woalką (widać ją przy dużym powiększeniu), błędnie podpisana jako „była Gejsza”, to Mitsuko Aoyama, młodziutka japońska żona siedzącego obok hrabiego Heinricha von Coudenhove, austro-węgierskiego dyplomaty. Zdjęcie wykonano prawdopodobnie w 1895 roku w porcie w Jokohamie. Stąd żaglowiec „Aurora”, pływający w barwach Marynarki Wojennej Austro-Węgier, wyruszył w podróż do Europy, wywożąc na zawsze Mitsuko z jej rodzinnej wyspy, a także jej męża oraz polskiego lekarza pokładowego Kazimierza Mieroszewskiego. Hrabina i jej mąż doczekali się siedmiorga dzieci, z których drugi syn Richard von Coudenhove-Kalergi, urodzony jeszcze w Japonii, był pionierem idei o Unii Europejskiej.
Kazimierz Mieroszewski również miał żonę Japonkę – w kilku spisanych wspomnieniach limanowian pojawiają się wzmianki o tej oryginalnej mieszkance miasta. Z pochodzenia ziemianin, urodzony w majątku Czechy, którego ordynatem został jego starszy brat Leonard Mieroszewski, Kazimierz zdobył wykształcenie doktora nauk medycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po kilku latach podróży na statkach austro-węgierskiej marynarki osiadł na krótko w Krakowie, pracując jako asystent sanitarny, a przed I wojną światową został lekarzem powiatowym w Limanowej. W jego domu gościł wówczas m.in. Józef Piłsudski – podczas bitwy pod limanową 7/8 grudnia 1914 roku, co upamiętnia tablica osadzona na istniejącym do dziś domu przy ul. Matki Boskiej Bolesnej oraz co zanotował we wspomnieniach, wraz z bardzo pochlebną opinią, ówczesny brygadier legionów.
Pierwsza żona szybko zmarła, a Kazimierz ożenił się po raz drugi z Marią Dunikowską, z którą doczekał się dwóch synów. W 1915 roku Maria, chora na gruźlicę, osierociła dzieci i od tej pory Kazimierz sam wychowywał chłopców. Były podróżnik dzielił się z nimi wiedzą, zamiłowaniem do języków, tłumaczył też dla nich książki np., nieprzypadkowo, Murzyna z załogi Narcyza Josepha Conrada, opisującą trudy rejsu z Bombaju do Anglii. Z dorosłym już synem Juliuszem prowadził serdeczną korespondencję w międzynarodowym języku esperanto. W jednym z ostatnich swoich listów z 1938 roku (zmarł prawdopodobnie w 1939 roku) pisał m.in., że na emeryturze oddaje się szachom, lekturze i ostatniej swojej miłości – esperanto. Juliusz Mieroszewski, mieszkając jeszcze w Krakowie, został współpracownikiem „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, a po II Wojnie Światowej, będąc na emigracji w Wielkiej Brytanii, był londyńskim korespondentem paryskiego miesięcznika „Kultura”. Należał do najbliższego grona współpracowników Jerzego Giedroycia oraz do najwybitniejszych publicystów miesięcznika.
Tak oto wyblakła fotografia kilku osób i oszczędna notatka na jej obrzeżu była impulsem do odkrywania, nadal rwącej się z braku faktów, opowieści o splatających się losach fascynujących postaci z przeszłości, uwikłanych w historię Muzeum Etnograficznego, Polski i Europy.
Opracowała Anna Sulich-Liga.
Bibliografia:
E. Wojtas-Ciborska, Księga Limanowian. Biografie ludzi związanych z Ziemią Limanowską, Limanowa 2006, s. 400-401.
A. Kuzio-Podrucki, Mieroszewscy. Między Śląskiem a Małopolską, Tarnowskie Góry 2010.
Fragmenty materiałów rodziny Mieroszewskich (Przyb. 1341–1393/06), Sekcja Rękopisów Biblioteki Jagielońskiej.
KADRY MORSKIE RZECZYPOSPOLITEJ tom V, POLSKA MARYNARKA WOJENNA, Dokumentacja organizacyjna i kadrowa oficerów, podoficerów i marynarzy (1918–1947), Pod redakcją Jana Kazimierza Sawickiego, PTN Komisja Historii Żeglugi, Gdynia 2011, ISBN 978-83-932722-0-4.
B. Nowotny, Wspomnienia, Oficyna Wydawnicza Finna, Gdańsk 2006, s. 11., ISBN 83-89929-97-X.
J. Piłsudski, Moje pierwsze boje. Wspomnienia spisane…, Warszawa, 1925, s. 142.
www.kulturaparyska.com [dostęp na dzień 23.10.2018]
