Forma pochodzi z Zakładu Wyrobów Woskowych i Pierników „Rothe”, którą założył Antoni Rothe w 1879 roku. Wytwórnia ta przez blisko sto dwadzieścia lat funkcjonowała w Krakowie przy ulicy Sławkowskiej. Od roku 1905 jej siedzibą była kamienica pod numerem 20; od frontu mieścił się sklep firmowy, natomiast pracownie znajdowały się w oficynie.
Na awersie formy widnieje tabliczka z abecadłem, ujęta w kartusz, który tworzą umieszczone po bokach gałązki i symetryczne zwieńczenie w kształcie barokowych stylizowanych małżowin. Na rewersie trzy gorejące serca splecione łańcuszkiem, otoczone gałązkami ułożonymi w jedno, duże serce.
Z piernikami, wypiekanymi w oparciu o prezentowaną formę, związane są ciekawe zwyczaje. Mieszkańcy Krakowa chętnie kupowali piernikowe tabliczki z abecadłem dla swoich dzieci w wieku szkolnym, by przypomnieć o zbliżającym się obowiązku nauki, i zarazem „osłodzić” przykry moment końca letnich wakacji. Istniało też przekonanie graniczące z magią, że dziecko zjadając litery alfabetu będzie się lepiej uczyło.
Nieodzownym elementem kramów jarmarcznych i odpustowych były od dawna pierniki z motywem serca. Piernikowe serca były najbardziej wymownym prezentem narzeczonych ofiarowywanym w dowód uczuć.
Pierniki wypiekane w zakładzie rodziny Rothe cieszyły się uznaniem kilku pokoleń krakowian. Ich doskonały smak gwarantowała specjalna receptura ciasta, opierająca się między innymi na wybranych gatunkach miodu sprowadzanego aż z Podola. Brak tego składnika sprawił, że pod koniec lat czterdziestych ubiegłego wieku zaprzestano produkcji pierników. Zakład zajmował się nadal wytwarzaniem świec woskowych. Ostatecznie także ta, prawie manufakturowa działalność, nie wytrzymała konkurencji z tanią produkcją przemysłową. Firmę zamknięto w roku 1997.
Prezentowana deska jest jedną z wielu form piernikarskich w kolekcji Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Zbiór kilkudziesięciu form z zakładu Antoniego Rothego trafił do muzeum już w roku 1936. Drugą liczną serię stanowią formy pochodzące z innego, słynnego niegdyś zakładu piernikarskiego Feliksa Mikeski. Ten cenny zasób świadczy o bogatej i prawie zapomnianej tradycji piernikarstwa w Krakowie.
Opracował Grzegorz Graff
Wybrana bibliografia:
Maria Żywirska, Rzeźbione formy piernikarskie, "Polska Sztuka Ludowa" 1957 nr 2.
Aleksandra Jacher-Tyszkowa, Zbiory Muzeum Etnograficznego w Krakowie, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, t. 2, Kraków 1967, s. 233.
