Filakterie, to jak podaje SJP PWN, dwa pudełka zawierające zwitki pergaminowe z cytatami z Tory, które wyznawcy judaizmu przymocowują na lewym ramieniu lub przedramieniu i na czole w czasie modlitwy. Zwane przez Żydów tefilin, od hebrajskiego słowa oznaczającego modlitwę, traktowane są przez nich jak świętość.
Obowiązek ich noszenia wynika z czterech fragmentów Tory znajdujących się w Księdze Wyjścia i Powtórzonego Prawa, mówiących, że słowa zapisane w nich będą dla wiernego „znakiem na ręce” i „symbolem pomiędzy oczami”.
Te wykonane ze skóry koszernego zwierzęcia pudełeczka mają kształt małych sześcianów ze skórzanymi paskami mocującymi. Zarówno wnętrza, jak i zewnętrzne strony sześcianików nieco się różnią. Obydwa są czarne, ale tefilin przeznaczony na czoło zawiera cztery osobne zwitki pergaminu z fragmentami Tory, umieszczone w oddzielnych przegródkach, natomiast tefilin na przedramię - ma wszystkie cztery wersety spisane na jednym kawałku pergaminu. Mimo, że obydwa pudełeczka są czarnego koloru, to na centralnym polu przeznaczonego na czoło tefilina wytłoczone są dwie zawierające się w sobie, ale różniące od siebie litery „szin”, symbolizujące dwa sposoby zapisania Pisma, na pergaminie i w kamieniu.
Nakaz noszenia filakterii obowiązuje dorosłych mężczyzn, czyli tych, którzy ukończyli 13 lat, w dni powszednie podczas porannej modlitwy. Istnieje specjalny rytuał zakładania filakterii, które traktowane są z najwyższym szacunkiem. Przed ich zawiązaniem odmawia się specjalne błogosławieństwo, a po nałożeniu należy skoncentrować się na samej modlitwie. Według tradycji noszenie filakterii zapewnia długie życie, powodując ujarzmienie myśli i zmysłów, poprzez skierowanie ich na właściwą drogę – ku Bogu.
Przedstawione tu filakterie pochodzą od Żydów bucharskich, których pozostała już dziś w Bucharze, niegdyś największym ośrodku żydowskim w Azji Środkowej, zaledwie garstka. Jak podaje Jan Balbierz – autor artykułu Żydzi z Buchary. Wczoraj i dziś (G.W. 26.11.98, nr 47) – około dwóch tysięcy. Ale ich synagogi znaleźć można w Moskwie, Nowym Jorku czy w Jerozolimie. Charakterystyczne dla nich jest to, że nigdy nie posługiwali się ani jidysz ani hebrajskim, lecz lokalnym dialektem języka tadżyckiego. Mimo różnych kolei losów i prześladowań Żydzi bucharscy zachowali swe tradycje i obyczaje. I choć większość populacji już wyemigrowała do USA bądź Izraela, a przed biurem emigracyjnym wciąż ustawiają się kolejki po lepsze życie, to w Bucharze widać powoli odradzające się życie kulturalne mieszkańców wyznania Mojżeszowego, o czym świadczy ośrodek kultury żydowskiej przy synagodze, przedszkole i szkoła z nauką języka hebrajskiego.
To jeden z nielicznych obiektów kultury żydowskiej w zbiorach MEK. Pochodzi z kolekcji dr Janusza Kamockiego, emerytowanego obecnie pracownika Muzeum; dar do MEK w 1993
Wybrana literatura:
Isaac Klein, A Guide to Jewish Religious Practice, Tom 6 z Moreshet series, Studies in Jewish history, literature and thought; KTAV Publishing House, Inc., 1979
Bruce Kadden, Barbara B.Kaden, Teaching Tefilah: Insights and Activities on Prayer, Behrman House, Inc, 2004
Przez kultury i cywilizacje. Pamięci Profesora Andrzeja Flisa: Estetyka i Krytyka Nr 23; red.: A. Kowalska, A. Mrozek, A. Świerzowska, M. Teperska-Klasińska. WUJ, 2011 http://www.izrael.badacz.org/kultura/judaizm_modlitwy.html http://poznan.jewish.org.pl/index.php/ubior/Ubior-zydowski-i-tradycja.html http://www.malopolska.uw.gov.pl/doc/SYMBOLE_JUDAIZMU_konspekt2.pdf
Obowiązek ich noszenia wynika z czterech fragmentów Tory znajdujących się w Księdze Wyjścia i Powtórzonego Prawa, mówiących, że słowa zapisane w nich będą dla wiernego „znakiem na ręce” i „symbolem pomiędzy oczami”.
Te wykonane ze skóry koszernego zwierzęcia pudełeczka mają kształt małych sześcianów ze skórzanymi paskami mocującymi. Zarówno wnętrza, jak i zewnętrzne strony sześcianików nieco się różnią. Obydwa są czarne, ale tefilin przeznaczony na czoło zawiera cztery osobne zwitki pergaminu z fragmentami Tory, umieszczone w oddzielnych przegródkach, natomiast tefilin na przedramię - ma wszystkie cztery wersety spisane na jednym kawałku pergaminu. Mimo, że obydwa pudełeczka są czarnego koloru, to na centralnym polu przeznaczonego na czoło tefilina wytłoczone są dwie zawierające się w sobie, ale różniące od siebie litery „szin”, symbolizujące dwa sposoby zapisania Pisma, na pergaminie i w kamieniu.
Nakaz noszenia filakterii obowiązuje dorosłych mężczyzn, czyli tych, którzy ukończyli 13 lat, w dni powszednie podczas porannej modlitwy. Istnieje specjalny rytuał zakładania filakterii, które traktowane są z najwyższym szacunkiem. Przed ich zawiązaniem odmawia się specjalne błogosławieństwo, a po nałożeniu należy skoncentrować się na samej modlitwie. Według tradycji noszenie filakterii zapewnia długie życie, powodując ujarzmienie myśli i zmysłów, poprzez skierowanie ich na właściwą drogę – ku Bogu.
Przedstawione tu filakterie pochodzą od Żydów bucharskich, których pozostała już dziś w Bucharze, niegdyś największym ośrodku żydowskim w Azji Środkowej, zaledwie garstka. Jak podaje Jan Balbierz – autor artykułu Żydzi z Buchary. Wczoraj i dziś (G.W. 26.11.98, nr 47) – około dwóch tysięcy. Ale ich synagogi znaleźć można w Moskwie, Nowym Jorku czy w Jerozolimie. Charakterystyczne dla nich jest to, że nigdy nie posługiwali się ani jidysz ani hebrajskim, lecz lokalnym dialektem języka tadżyckiego. Mimo różnych kolei losów i prześladowań Żydzi bucharscy zachowali swe tradycje i obyczaje. I choć większość populacji już wyemigrowała do USA bądź Izraela, a przed biurem emigracyjnym wciąż ustawiają się kolejki po lepsze życie, to w Bucharze widać powoli odradzające się życie kulturalne mieszkańców wyznania Mojżeszowego, o czym świadczy ośrodek kultury żydowskiej przy synagodze, przedszkole i szkoła z nauką języka hebrajskiego.
To jeden z nielicznych obiektów kultury żydowskiej w zbiorach MEK. Pochodzi z kolekcji dr Janusza Kamockiego, emerytowanego obecnie pracownika Muzeum; dar do MEK w 1993
Wybrana literatura:
Isaac Klein, A Guide to Jewish Religious Practice, Tom 6 z Moreshet series, Studies in Jewish history, literature and thought; KTAV Publishing House, Inc., 1979
Bruce Kadden, Barbara B.Kaden, Teaching Tefilah: Insights and Activities on Prayer, Behrman House, Inc, 2004
Przez kultury i cywilizacje. Pamięci Profesora Andrzeja Flisa: Estetyka i Krytyka Nr 23; red.: A. Kowalska, A. Mrozek, A. Świerzowska, M. Teperska-Klasińska. WUJ, 2011 http://www.izrael.badacz.org/kultura/judaizm_modlitwy.html http://poznan.jewish.org.pl/index.php/ubior/Ubior-zydowski-i-tradycja.html http://www.malopolska.uw.gov.pl/doc/SYMBOLE_JUDAIZMU_konspekt2.pdf
