Na kompozycję składają się dwie leżące obok siebie karty, rozdzielone pionową, cienką linią. Każda z nich ujęta jest w prostokąt stojący i otoczona ozdobną obwódką w formie splecionych ze sobą sznurów. Na karcie po prawej, w górnej części umieszczony jest alfabet łaciński, złożony z dużych i małych liter. Poniżej, na wydzielonym polu przedstawiony jest kogut stojący przy pulpicie, na którym spoczywa otwarta książka z abecadłem. Ptak w uniesionej nodze trzyma wskaźnik, wskazując w książce literę „K”. Po obu stronach pola umieszczone są dwa kwiatony: z uchatych wazonów wyrastają długie, wijące się, ulistnione rośliny, zwieńczone wielopłatkowymi kwiatami. Karta z lewej wypełniona jest w górnej części sylabami do pierwszych ćwiczeń czytania. Poniżej umieszczono teksty modlitw w języku czeskim: „Ojcze nasz” i „Zdrowaś Mario”. Przeznaczone były do nauki czytania sylabowego, dlatego poszczególne sylaby oddzielone zostały punktami. Wszystkie teksty wykonane są pismem gotyckim.
Grafika odciśnięta została ze starego klocka drzeworytniczego, przechowywanego w zbiorach Muzeum w Holeszowie (Czechy). Matryca wykonana została przez nie znanego z imienia ani nazwiska autora, działającego w Štípie (Morawy). To tu funkcjonował w XVIII wieku ośrodek drzeworytniczy, w którym tworzyło co najmniej kilku drzeworytników. Deska, z której odbito abecadlnik była dwustronna. Na drugiej stronie znajdował się tekst modlitwy św. Augustyna do Jezusa wraz z wizerunkiem Chrystusa na krzyżu.
Drzeworyt jest przykładem druku pełniącego funkcję elementarza (abecadlnika) do nauki czytania. Zawiera planszę z dużymi i małymi literami, pisanymi gotykiem, uzupełnioną zabawnym rysunkiem, mającym zachęcić dzieci do nauki. Druga plansza miała pomóc w składaniu liter oraz w pierwszych próbach czytania. Stąd zamieszczono na niej zbitki spółgłosek z samogłoskami do ćwiczeń, oraz - dla bardziej zaawansowanych uczniów - teksty 2 modlitw do czytania sylabowego.
Najstarsze elementarze często zawierały właśnie obok abecadła także proste teksty do nauki czytania, oparte na popularnych tekstach, najczęściej modlitwach. Niejednokrotnie tego typu pomoce szkolne stanowiły dodatki do katechizmu lub Nowego Testamentu. Publikowano je na potrzeby nauczania w szkołach klasztornych, parafialnych, czy do samodzielnej nauki w domu.
Drzeworyt pierwotnie znajdował się w zasobach sekcji zdobnictwa Państwowego Instytutu Badania Sztuki Ludowej (później Państwowego Instytutu Sztuki i kolejno Instytutu Sztuki PAN). Trafił tu jako dar czechosłowackich muzealników, którzy w marcu 1949 r. przebywali w Warszawie w związku z wernisażem wystawy w Muzeum Narodowym pt. „Czechosłowacka sztuka ludowa”. Ofiarowane nowodruki odciśnięte zostały ze starych klocków, znajdujących się w zbiorach różnych muzeów czeskich i słowackich. Dary trafiły później do zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Etnograficznego w Krakowie oraz wspomnianej sekcji zdobnictwa Państwowego Instytutu Badania Sztuki Ludowej. Po jej rozwiązaniu pod koniec lat 90. XX w. zgromadzone tu zbiory trafiły do Muzeum Etnograficznego w Krakowie.
Opracowała: Beata Skoczeń-Marchewka
Bibliografia:
Wystawa czechosłowackiej sztuki ludowej, Warszawa 1949 (katalog wystawy)
Grafika odciśnięta została ze starego klocka drzeworytniczego, przechowywanego w zbiorach Muzeum w Holeszowie (Czechy). Matryca wykonana została przez nie znanego z imienia ani nazwiska autora, działającego w Štípie (Morawy). To tu funkcjonował w XVIII wieku ośrodek drzeworytniczy, w którym tworzyło co najmniej kilku drzeworytników. Deska, z której odbito abecadlnik była dwustronna. Na drugiej stronie znajdował się tekst modlitwy św. Augustyna do Jezusa wraz z wizerunkiem Chrystusa na krzyżu.
Drzeworyt jest przykładem druku pełniącego funkcję elementarza (abecadlnika) do nauki czytania. Zawiera planszę z dużymi i małymi literami, pisanymi gotykiem, uzupełnioną zabawnym rysunkiem, mającym zachęcić dzieci do nauki. Druga plansza miała pomóc w składaniu liter oraz w pierwszych próbach czytania. Stąd zamieszczono na niej zbitki spółgłosek z samogłoskami do ćwiczeń, oraz - dla bardziej zaawansowanych uczniów - teksty 2 modlitw do czytania sylabowego.
Najstarsze elementarze często zawierały właśnie obok abecadła także proste teksty do nauki czytania, oparte na popularnych tekstach, najczęściej modlitwach. Niejednokrotnie tego typu pomoce szkolne stanowiły dodatki do katechizmu lub Nowego Testamentu. Publikowano je na potrzeby nauczania w szkołach klasztornych, parafialnych, czy do samodzielnej nauki w domu.
Drzeworyt pierwotnie znajdował się w zasobach sekcji zdobnictwa Państwowego Instytutu Badania Sztuki Ludowej (później Państwowego Instytutu Sztuki i kolejno Instytutu Sztuki PAN). Trafił tu jako dar czechosłowackich muzealników, którzy w marcu 1949 r. przebywali w Warszawie w związku z wernisażem wystawy w Muzeum Narodowym pt. „Czechosłowacka sztuka ludowa”. Ofiarowane nowodruki odciśnięte zostały ze starych klocków, znajdujących się w zbiorach różnych muzeów czeskich i słowackich. Dary trafiły później do zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Etnograficznego w Krakowie oraz wspomnianej sekcji zdobnictwa Państwowego Instytutu Badania Sztuki Ludowej. Po jej rozwiązaniu pod koniec lat 90. XX w. zgromadzone tu zbiory trafiły do Muzeum Etnograficznego w Krakowie.
Opracowała: Beata Skoczeń-Marchewka
Bibliografia:
Wystawa czechosłowackiej sztuki ludowej, Warszawa 1949 (katalog wystawy)
