Butelka na wodę święconą w formie figurki przedstawiającej Matkę Bożą. Butelka-figurka oraz zakrętka-korona wykonane są maszynowo z masy plastycznej. To przedstawienie Matki Bożej odpowiada najpopularniejszemu od XIX wieku aż po dziś dzień wizerunkowi Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej Immaculaty (Immaculata Conceptio (Niepokalane Poczęcie), dogmat ogłoszony w 1854 roku), który wpłynął na ukształtowanie się przedstawień Maryi związanych z objawieniami (Lourdes, 1858 r.; Fatima, 1917 r.). Cała postać, ręce złożone do modlitwy, skała ze źródłem - odpowiadają wizerunkowi Maryi Niepokalanej z Lourdes. Korona na głowie i okrągła, papierowa plakietka przedstawiająca orła białego w koronie, na czerwonym tle – godło Polski z czasów Księstwa Warszawskiego, to nawiązanie do wizerunku Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski z Lichenia.
Plastikowe butelki na wodę święconą masowo sprzedawane są już od połowy XX wieku w sklepikach i kramach z dewocjonaliami, głównie przy sanktuariach maryjnych. Od lat 90. XX wieku popularne stały się butelki w formie figurki Matki Bożej. Cenione przez pielgrzymów jako lekkie i praktyczne, chętnie kupowane w celu zaczerpnięcia wody z cudownego źródełka, zabierane do domu jako pamiątka z pielgrzymki, służą do przechowywania wody święconej. Ze względu na kształt funkcjonują również wśród wiernych jako same w sobie wizerunki Najświętszej Maryi Panny. Postać Maryi, pełniącej mediacyjną rolę Orędowniczki i Pośredniczki, zdolnej wybłagać u Boga wszelkie łaski i ochronę przed karą Bożą zmaterializowana w obrazie czy figurze, niezależnie od tworzywa czy trudnego do oceny wyrazu artystycznego najczęściej wchodzącego w sferę kiczu, zgodnie z ludowym typem sensualizmu religijnego staje się sama w sobie przedmiotem kultu. Pojawiając się w przestrzeni domowej, ustawiona na stole - ołtarzyku czy we wnęce zewnętrznej ściany domu, wnosi cząstkę sacrum, pełni też rolę magiczną.
Figurka-butelka była elementem wyposażenia domowego ołtarzyka (fotografia w galerii) Eleonory Jurczak (1926-1992) uznanej twórczyni bibułkowych kwiatów z Tokarni. Jej spadkobierca Stanisław Funek po jej śmierci podarował do Muzeum Etnograficznego w Krakowie wiele przedmiotów z jej domu, a dokumentacja jego wnętrza została przeprowadzona przez pracowników MEK. Przy okazji muzealnych badań terenowych w 2008 roku udało się zanotować na fotografii nowy sposób funkcjonowania plastikowych butelek w formie Matki Bożej z Dzieciątkiem – wstawionych jako figurki dewocyjne we wnęce ściany szczytowej domu w podkrakowskim Bukowie (fotografia w galerii).
A więc czym tak naprawdę jest ten eksponat muzealny, obecny w tak różnych kontekstach? Czy da się go jednoznacznie określić? Praktyczny pojemnik? Tandetna pamiątka z pielgrzymki? Symbol wiary? Rzecz z gatunku kiczowatych dewocjonaliów? Przedmiot kultu religijnego? Masowy produkt sakrobiznesu? Współczesny gadżet?
Opracowała
Małgorzata Oleszkiewicz
