Bumerang o równomiernych ramionach rozwartych pod kątem 90 stopni, malowany w kolorach: białym, czarnym, pomarańczowym (ochra) i czerwonym. Na jednej stronie charakterystyczne dekoracje kropkowe. Druga strona ("spodnia") również pomalowana z dominującym motywem 3 rombów i białych linii/pasów przy obydwu końcówkach. Na bumerangu znajdują się dwa napisy: na jednej stronie AUSTRALIA, na drugiej JANVANLINVI (? - najprawdopodobniej nazwisko autora/wykonawcy malunku).
Bumerang niemal automatycznie kojarzony jest z Australią i Aborygenami, jej rdzennymi mieszkańcami. W rzeczywistości historia i zasięg występowania bumerangu wykracza daleko poza Antypody. Dość wspomnieć, że za jeden z najstarszych (jeśli nie najstarszy) zachowany bumerang uznaje się okaz odnaleziony w 1985 roku w... Polsce, w Jaskini Obłazowej niedaleko Białki Tatrzańskiej. Jego wiek szacowany jest na ok. 25-30 tys. lat. Podobne bumerangi wykonywane bądź z kości bądź z drewna znajdywane były na Morawach (Czechy). Bumerangi spotykane były i są wśród wielu kultur zarówno archeologicznych (Europa) jak i w Azji. Jednak za sprawą odkryć geograficznych w powszechnej świadomości zaistniały jako przedmioty charakterystyczne dla Australii. Przyczynił się do tego z pewnością opis bumerangu sporządzony i opublikowany przez Josepha Banksa, brytyjskiego przyrodnika i uczestnika pierwszej wyprawy Jamesa Cooka w latach 1768-71.
Ten fascynujący w swej prostocie przedmiot mógł być wykorzystywany jako broń rzutna, narzędzie a nawet jako instrument, Zasadniczo, wśród australijskich bumerangów można wyróżnić dwa podstawowe typy: myśliwski i powracający. Jednak w każdej z tych grup istnieje wiele lokalnych odmian, a konkretny bumerang mógł być nawet wielokrotnie przerabiany, w zależności od potrzeb i celu użycia. Bumerangi powracające były rzadziej spotykane, a w niektórych częściach Australii, jak na przykład na Terytorium Północnym i w okolicach Jeziora Eyre, nie występowały prawie wcale. Aborygeni, rdzenni mieszkańcy Australii, używali nie jednego, lecz szeregu typów bumerangów. Służyły im one jako broń, instrument, narzędzie i ozdoba. Bumerangi wyrabiali z wielu gatunków drzew (np. mulga, akacji). O wyborze materiału, czyli typu drewna, decydowała każdorazowo intuicja Aborygena, który patrząc na drzewo, jego pień lub korzeń potrafił dostrzec odpowiednie naturalne kształty. To właśnie rodzaj drzewa, jego cechy i kształt decydowały o późniejszej funkcji bumerangu.
Opisywany tutaj obiekt znajdujący się w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie, prezentuje typ współczesnego bumerangu dekoracyjnego. Jest to rodzaj australijskiej pamiątki (souveniru) łączącej w sobie archetypiczne cechy kultury aborygeńskiej z masową produkcją artystyczną odwołującą się do kultury rdzennych mieszkańców kontynentu. Bumerang stał się nie tylko jednym z symboli Australii (obok kangurów, koali, Uluru - Ayers Rock i budynku opery w Sydney), ale także materiałem/nośnikiem współczesnej aborygeńskiej sztuki dekoracyjnej, tzw. malarstwa kropkowego. "Sygnowanie" nazwiskiem(?) aurora/artysty jest przykładem współczesnej emancypacji sztuki aborygeńskiej.
W zbiorach MEK znajdują się 4 bumerangi, 3 z Australii (oprócz tu opisywanego 18872/MEK i 59077/MEK) oraz 1 z Indii (18871/MEK). Ponadto kilka obiektów współczesnych pokrytych charakterystycznym w większości abstrakcyjnym tzw. malarstwem kropkowym. Najnowszym nabytkiem jest miniaturowy "bumerang" (86591/MEK), a właściwie pamiątka jedynie kształtem nawiązująca do bumerangu, lecz w całości pokryta kolorowymi malunkami w stylu aborygeńskich przedstawień.
Opracował Jacek Kukuczka
Literatura i źródła:
Jones Philip, Bumerang - symbol Australii, katalog wystawy, Państwowe Muzeum Etnograficzne, Warszawa 2001
Buhler A., Barrow T., Mountford Ch. P., Sztuka Oceanii i Australii, WAiF, Warszawa 1989
Wśród pustyń, buszu, lasów i ogrodów. .Spotkania z kulturą Aborygenów i Papuasów (red. K. Kujawińska Courtney, Br. Kopczyńska-Jaworska, A. Nadolska-Styczyńska), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 2003
XIV Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie - Zbiory pozaeuropejskie, MEK, Kraków 1998
