Uszyte maszynowo z bawełnianej surówki fabrycznej, drukowane ręcznie techniką batikową, wzór w pasy: zielone, jasnobrązowe i ciemnobrązowe z motywami: kółek, łusek i gwiazdek. Bluzka ma krótkie rękawki, z tyłu zapięcie na siedem zatrzasków.
O wyjątkowości prezentowanego kompletu damskiego świadczy historia jego pochodzenia oraz technika zdobienia. Spódnicę i bluzkę uszyła i ozdobiła metodą batiku, Józefa Kogut, jedna z najzdolniejszych uczennic w pracowni batiku Antoniego Buszka, działającej w ramach Warsztatów Krakowskich (1913-1926).
Fenomen pracowni batiku tkwił m.in. w zastosowanej przez Buszka metodzie kształcenia artystycznego, wywodzącej się z przekonania o „intuicyjnym poczuciu formy i wrodzonych zdolnościach dekoracyjnych każdego człowieka, które można rozwinąć bez studiów, jedynie w pracy z narzędziem i tworzywem”. W pracowni zatrudnione były dziewczęta bez plastycznego wykształcenia, pochodzące ze wsi. Stosowana przez nie technika batiku opierała się na malowaniu na tkaninie wzorów poprzez nakładanie na nią kolejnych warstw płynnego wosku, a następnie zanurzaniu materiału w wodzie z barwnikiem oraz ewentualnie malowaniu farbami kolejnych motywów. Zarówno technika, jak i tkaniny batikowe przywędrowały do Europy w XIX wieku z Indonezji, a za najdoskonalszy ich przykład uważane są batiki jawajskie.
Malowany na tkaninach ornament miał być wykonywany w wyniku „twórczości spontanicznej” i stanowić efekt „nieskażonej wyobraźni”. Przykładami takiej twórczości miała być sztuka ludowa, nawiązująca według Buszka do twórczości społeczności plemiennych. Poszukiwał więc w niej odniesień i wzorców, odwołując się do rodzimych przykładów techniki zdobienia batikiem, stosowanych m.in. na wielkanocnych pisankach. Batik występował również na tkaninach ludowych z Podhala i Beskidu Śląskiego, i to już w XIX w. Istotne w procesie kształcenia w pracowni były również prezentacje batiku jawajskiego. W efekcie motywy obecne na tkaninach powstających w pracowni Buszka nie były przykładami „nieskażonej wyobraźni”, a stanowiły twórcze połączenie modnej wówczas „egzotyki”, obecnej w elementach zaczerpniętych z kultury jawajskiej, ze „swojskością” motywów z wielkanocnych pisanek, haftów, wycinanek czy malowanek ze wsi Zalipie.
Spódnica i bluzka wykonane przez Józefę Kogut stanowią zatem interesujący przykład twórczości inspirowanej sztuką ludową. Autorka pochodząca ze wsi, malowała w oparciu o tradycję, ale nie aplikowała bezpośrednio motywów ludowych. Przekształcała rodzime motywy, łącząc je z ornamentyką jawajską w sposób fantazyjny, tworząc wielobarwne i oryginalne batiki. Krakowskie batiki Józefy Kogut zdobyły uznanie międzynarodowego jury na Wystawie Paryskiej w 1925 roku, a twórczyni otrzymała Grand Prix w kategorii tkanin (wraz z siostrą Zofią Kogut oraz Felicją Kossowską) oraz złoty medal za batiki w kategorii drewna i skóry.
Komplet stanowi część obszernej i bardzo cennej kolekcji batików, zakupionych przez Muzeum Etnograficzne w Krakowie od Zofii Kogut (siostry Józefy, twórczyni Warsztatów Krakowskich) w 1980 roku.
Opracowała Ewa Rossal.
Bibliografia:
Wojciech Jastrzębowski, Geneza, program i wyniki działalności Warsztatów Krakowskich i Ładu, w: „Polska Sztuka Ludowa”, R.6 : 1952, nr I, s.17-18. Warsztaty Krakowskie 1913-1926, red. Maria Dziedzic, Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, Kraków 2009
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Teoria Antoniego Buszka i pewne wątpliwości co do niej w kwestii odrodzenia sztuki czystej [w:] idem, Nowe formy w malarstwie i inne pisma estetyczne, Warszawa 1959
