Wyroby ceramiczne z Multanu są znane na świecie z wysokiego poziomu artystycznego, wykwintnej formy, kolorystyki i zdobnictwa. Stosowana tu sztuka wyrobu ceramiki kāshī–kārī, sięga czasów średniowiecznych. Uważa się, że pochodzi ona z Kaszgar, miasta w zachodnich Chinach, położonego na trasie jedwabnego szlaku. W jej dzisiejszej formie widoczne są również wpływy zdobnictwa perskiego.
Rzemieślnicy z Multanu osiągnęli własny unikalny styl, przez wieki wykonując ceramikę według tradycyjnych metod i technik w warsztatach rodzinnych. Obowiązuje w nich określony podział pracy. Formę i kształt nadaje naczyniu kumhār z kasty garncarzy, sztuką dekoracji roślinnych zajmuje się kāshīgar, mający wyższy status, a najwyższą pozycją cieszy się mistrz ustād, który specjalizuje się w glazurowaniu i wykończeniu dekoracji. Prace pomocnicze wykonują przyuczający się do zawodu adepci, którzy zwykle wywodzą się z rodzin garncarzy.
Proces wykonania naczynia jest bardzo praco i czasochłonny. Już samo przygotowanie surowej gliny trwa wiele dni. Przed uformowaniem na kole, glina jest dzielona na porcje i jeszcze raz wyrabiana ręcznie. Uformowane naczynia pozostawia się do lekkiego stwardnienia, a następnie wyrównuje kształty i gładzi kolistym kawałkiem cienkiej blachy. Tak przygotowane wyschnięte naczynie jest pokrywane krzemionkową pobiałką, dekorowane i glazurowane.
Motywy zdobnicze są nanoszone przy pomocy dwóch metod: dziurkowanego wzoru papierowego z wykorzystaniem sproszkowanego węgla oraz bezpośredniego rysunku grafitowym ołówkiem na czerepie naczynia. Wzory kopiuje się z gotowych naczyń lub rysuje z głowy. Są trzy rodzaje dekoracji floralnych, którymi zdobi się naczynia: bel – winorośl; pauda – rośliny i kwiaty; darakht – drzewa. Trzy tradycyjne kolory multańskiej ceramiki to: kobaltowy niebieski lājvard (ladżward), turkusowy sabzī i biały citţā. Dodawany jest również czwarty kolor – zwykle jest to bladoniebieska barwa, czasem zbliżona do turkusu. Niektórzy garncarze wprowadzają też inne kolory: zielony, brązowy i żółty pod glazurą oraz złoty na glazurze. Kolory te używane są dopiero od późnych lat 60. XX wieku i są tworzone przy pomocy pigmentów, importowanych z Europy.
Prezentowany trójkolorowy wazon ceramiczny, ręcznie zdobiony błękitem kobaltowym i turkusowym oraz kolorem białym, zdobią duże kobaltowo-niebieskie medaliony z białym wzorem floralnym, a pozostałą powierzchnię wypełnia turkusowe tło i drobne czteropłatkowe kwiatuszki – białe z niebieskimi środkami. Talerz udekorowany jest centralnie dużym kolistym motywem kwiatowym gul-dāirā – „kwiatowe koło”, charakterystycznym dla dużych płaskich naczyń, jak talerze, tace, płaskie misy. Multańska ceramika to nie tylko karafki, wazony, talerze i czary, lecz przede wszystkim sławne płytowe okładziny ścian meczetów i grobowców, gdzie w dekoracjach stosuje się również kaligrafię.
Wyroby ceramiczne z Multanu pochodzą z kolekcji dr Krzysztofa Wolskiego, badacza kultur Środkowego Wschodu, podróżnika, kolekcjonera i muzealnika, wykładowcy i wieloletniego pracownika Muzeum. Pozyskane podczas przeprowadzanych od lat 60 XX wieku badań w Pakistanie, Afganistanie, Indiach.
Opracowała Eleonora Tenerowicz.
Wybrana literatura:
Owen S. Rye, Clifford Evans, Traditional Pottery Techniques of Pakistan. Field and Laboratory Studies; Smithonian Institution Press, City of Washington 1976
Dagla HR, Shekhavat NS, In vitro multiplication of Haloxylon recurvum (Moq.) – a plant for saline soil reclamation; J. Plant Biol., 2005, 7 (3); J. Narain Vyas Univ. Jodhpur - Krzysztof Wolski, Pakistan, PWN Warszawa 1965
