Miska żebracza indyjskiego sadhu, zwanego również sanjasinem jest jednym z najprostszych, ale zarazem najważniejszych atrybutów tych świętych mężów, których życie całkowicie zależy od otrzymanej jałmużny. Podkreśla to, wywodząca się z sanskrytu nazwa miski, bhikszapatra, gdzie pierwszy człon bhiksza oznacza jałmużnę, a drugi patra – miskę.
Miska może być wykonana z tykwy, skorupy orzecha kokosowego, gliny lub metalu. Często posiada łańcuszek do zawieszenia, by ułatwić poruszanie się świętych, znajdujących się w nieustannej wędrówce w poszukiwaniu prawdy.
Są dwie główne grupy świętych indyjskich: Śiwa–sadhu, tych podążających ścieżką boga Śiwy oraz Wisznu-sadhu - czcicieli Wisznu i jego inkarnacji, Kriszny i Ramy. Obydwie grupy dążą do tego samego celu - wyzwolenia się z kołowrotu wcieleń i połączenia z Absolutem, ale nieco innymi ścieżkami. Śiwaiccy święci są bardziej rygorystyczni w swoich ascetycznych praktykach. Podążają ścieżką surowego i radykalnego wyrzeczenia, naśladując życie największego ascety i jogina – Śiwy. Są jak umarli dla świata zewnętrznego Ich wyróżnikiem są pomarańczowe szaty, laska w kształcie trójzębu oraz specjalny znak tripundra na czole w postaci trzech poziomych linii na ogół z kropką pośrodku. Namalowany świętym popiołem znak ma wiele znaczeń. Trzy linie są symbolem indyjskiej trójcy, Brahmy, Wisznu i Śiwy; oznaczają trzy światy zniszczone przez Śiwę, a także trzy sfery: ciemności, pożądania i dobra. Kropka pośrodku jest symbolem mądrości i oświecenia.
Sadhu - czciciele Wisznu biorą udział w różnych formach życia religijnego społeczeństwa. Ich znakiem rozpoznawczym są namalowane na czole pionowe linie symbolizujące Wisznu. Wszyscy święci mężowie, niezależnie od sekty i wyznania gromadzą się w znanych miejscach pielgrzymkowych, zwłaszcza podczas wielkich świąt religijnych, jak Kumbha Mela i Maha Kumbha Mela, odbywających się co kilka i kilkanaście lat w jednym z czterech miast indyjskich: Allahabad, Nasik, Ujjain i Haridwar.
Pierwsze lata swego pustelniczego życia sadhu spędzają z guru, którzy opiekują się kilkoma uczniami. Początkujący golą swoje włosy na znak wyrzeczenia się świata i oddania swym guru, a dopiero gdy w pełni posiądą wiedzę duchową i sztukę jogi, opuszczają swych przewodników duchowych by samotnie wędrować. Wtedy też zapuszczają włosy. Nigdy nie zatrzymują się dłużej w jednym miejscu, bo wierzą, że poruszając się utrzymują w napięciu swój umysł. Życie sadhu we współczesnych Indiach, jak i rygor praktyk duchowych różni się w zależności od sekty i wyznania.
Święci indyjscy do dziś zajmują szczególne miejsce w społeczeństwie hinduskim, szczególnie na wsiach i małych miasteczkach. Nazywani często przez zwykłych ludzi baba (u) – ojciec, traktowani są z dużym szacunkiem. Żebracza miska, która jest jednym z podstawowych atrybutów indyjskiego sadhu należy także do wyposażenia mnicha buddyjskiego, służąc mu jako naczynie na strawę, o którą musi codziennie prosić. Nawiązując do nauk Buddy Śakjamuniego o nieprzywiązywaniu wagi do rzeczy materialnych, posiada również znaczenie symboliczne.
Obiekt pozyskany za pośrednictwem dr K. Wolskiego od kolekcjonerki z Warszawy. W kolekcji MEK znajduje się kilka misek żebraczych z tykwy o rożnych kształtach.
Opracowała Eleonora Tenerowicz.
Wybrana literatura:
Dharma N. K., Caste, Custom and Faith in Hinduism. Varanasi . 1979
Olschak B. Ch., Wangyal Thupten G.. Mystic art of ancient Tibet. London. 1973.
Waterstone Richard, India. Magia. Tradycja. Rzeczywistość, (tłum. polskie R. Gołędowski), Warszawa 1996
W. A. Kocziergina. Sanskritsko-russkij slovar. Moskwa 1978. Moskwa. 1978.
