Atrybuty króla migdałowego

Treść

Złota papierowa korona, obok dwie figurki. Obiekty opisane w tekście.

Złota papierowa korona, obok dwie figurki. Zbliżenie na figurki. Obiekty opisane w tekście.

Ciasta kruche, francuskie, drożdżowe. W kształcie okrągłego placka lub solidnej bułeczki, nadziewane masą migdałową, czasem jabłkową, z rodzynkami, wanilią, skórką pomarańczy. Podawane z czekoladą, owocami czy śmietaną. Co roku cukiernicy z różnych regionów Europy Zachodniej prześcigają się na co wymyślniejsze galette des rois, czyli ciasto Trzech Króli.

Podczas celebracji święta Trzech Króli, każdego roku 6 stycznia, w niektórych krajach zachodnioeuropejskich, zwłaszcza frankofońskich, podaje się ciasto, w którym ukryty jest migdał. Kto go znajdzie, zostaje królową bądź królem migdałowym.

„Elekcja” odbywa się wedle ściśle określonego rytuału. Na początku, najmłodszy uczestnik uczty wślizguje się pod stół i na oślep wskazuje, jak powinny zostać rozłożone kawałki ciasta. Osoba, która trafi na tzw. la fève, przez cały dzień nosi specjalnie przygotowaną na tę okazję koronę i decyduje o zabawach, jakie będą tego dnia się w domu odbywały.

Dokładnie nie wiadomo, kiedy pojawił się zwyczaj elekcji migdałowego króla. Niektórzy wskazują na XIV-wieczną Francję, kiedy to jeszcze – zamiast migdała – w cieście umieszczano ziarnko fasoli lub bobu. W XVIII wieku ziarenka zaczęły być zastępowane porcelanowymi i ceramicznymi figurkami, przedstawiającymi postać Dzieciątka Jezus. Obecnie w ciastach można znaleźć również postaci wykonane z plastiku, niezwiązane z historią biblijną. Wszystko zależy od kreatywności cukiernika.

Jak pisze Barbara Ogrodowska w „Świętach polskich”, zwyczaj wybierania króla migdałowego przyjął się również w Polsce prawdopodobnie już w XVI wieku. Wtenczas podawano tzw. ciasto rogate, czyli słodkie rożki, a w jednym z nich ukrywano migdał. Ten, kto na niego trafił, „często w splendorze tego tytułu chodził aż do końca karnawału”.

Maria Estreicherówna zauważa, że zwyczaj wybierania króla migdałowego w Polsce dotyczył głównie dzieci.

„Z natury rzeczy obrzęd ten nadawał się przede wszystkim na zabawy dziecinne, dorosłych bowiem Polaków podobne rzeczy nie bawią, podczas gdy Niemcy, Anglicy, Amerykanie lubują się w rozrywkach tego typu”.

W istocie, różnorakie wypieki na obchody święta Trzech Króli w Polsce były przeznaczone w zasadzie głównie dla dzieci. Na Kurpiach, Warmii i Mazurach wypiekano również niewielkie figurki z ciasta zwane nowymi latkami bądź byśkami. Miały one zapewnić zdrowie i pomyślność, zwłaszcza dzieciom. Natomiast w południowych regionach Polski wypiekano bułki i pierogi, tzw. szczodraki, faszerowane kapustą, które dawano w podzięce za życzenia Trzem Królom - chłopcom przebranym za mędrców ze Wschodu.

Prezentowana tutaj złota korona papierowa oraz dwie podobne do siebie ceramiczne figurki przedstawiające klęczące postaci w czerwonych i niebieskich szatach to atrybuty króla migdałowego, przekazane do MEK przez kolekcjonera Mirosława Kruszyńskiego.

Przepis na galette de rois: https://kukbuk.pl/artykuly/gallette-des-rois-ciasto-na-swieto-trzech-kroli/

Opracowała: Agnieszka Marczak

Bibliografia:

Maria Estreicherówna, Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848-1863. Kraków. 1968, s.192.u

Barbara Ogrodowska, Święta polskie. Tradycja i obyczaj. Warszawa. 1996.

Barbara Ogrodowska, Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. II. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów VERBINUM . 2001

Yvonne de Sike, Fêtes et croyances populaires en Europe, Paris 1994.

Dla zainteresowanych pogłębieniem tematu:

https://www.youtube.com/watch?v=ZYzSeCcWAtU

http://www.lexpress.fr/styles/saveurs/histoire-de-la-galette-des-rois-et-de-la-feve_1637819.html

http://www.potrawyregionalne.pl/274,2927,MIGDALOWY_KROL__POCZATEK_KARNAWALU_.htm&lang=1

http://adamczewski.blog.polityka.pl/2015/01/05/migdalowy-krol/