W kulturze ludowej i nie tylko, krzesła były uznawane za siedzenia honorowe (w odróżnieniu od taboretów, pieńków i innych prostszych sprzętów przeznaczonych do siadania). Swoją szlachetność zawdzięczały bezpośrednim skojarzeniom z tronem. W dodatku, krzesło stało przy innym, niezwykle cennym i znaczącym meblu – stole. Na krześle zasiadał gospodarz domu lub gość, oczywiście nie każdy, a tylko ten wyjątkowo nobliwy, którego domownicy chcieli obdarzyć szacunkiem. Taki zwyczaj występował zarówno w Polsce, jak i w innych krajach słowiańskich czy również na Bałkanach.
Ciekawostką językową jest znaczenie greckiego wyrazu tron, które dawniej oznaczało zwyczajnie zydel lub krzesło i odwrotnie – stolnica czy stołek słowiańskich książąt był w rzeczywistości tronem. Tutaj też pojawia się problem z definicją samego krzesła. Zaglądając do Słownika Terminologii Mebli okazuje się, że nasz obiekt tygodnia jest w rzeczywistości zydlem z oparciem. Krzesłem, według wymogów sztuki stolarskiej, byłby gdyby miał konstrukcję oskrzyniową. Tutaj jednak nogi wpuszczone są bezpośrednio w siedzisko, podobnie jak oparcie. Taka konstrukcja tworzy zydelek, którego pochodzenie można powiązać z naszymi zachodnimi sąsiadami (z. niem. Siedel, Siedl, Sittel) a jeszcze wcześniej, odnieść do renesansowych Włoch, gdzie podobne konstrukcje nazywane były Sgabello.
Jeżeli chodzi o pochodzenie, opisywany obiekt przybył najprawdopodobniej z okolic Dolnego Śląska i należał do bogatej chłopskiej rodziny. Podobne meble pojawiły się na tym terenie już w XVII wieku podczas okresu sporych wpływów mieszczaństwa na społeczność wiejską. Meble w takiej formie zaczęły być wypierane przez współczesne meble wiejskie dopiero z końcem XIX wieku.
Meble domowe naśladujące charakter miejski, były produkowane przez mniejsze zakłady stolarskie z okolicy takiej czy innej wsi, wzorując się na modzie dworskiej i mieszczańskiej. Łączyły one w produktach materiały ludowe z wzornictwem naśladującym różne epoki klasyczne. Niezwykle często spotkać można było odniesienia do baroku czy wspominanego już renesansu. Tak też jest w przypadku naszego obiektu tygodnia. Trapezowate siedzisko, zdobione lub profilowany zaplecek i wielokątne w przekroju nogi, to znaki wskazujące na mocny wpływ stylów klasycznych. Podobnie z resztą jak ozdoby – imitacja marmurkowa na siedzisku, girlandy kwiatów i data wypisana na oparciu. Należy wspomnieć, że czas powstania tego zydelka to okres miejskiej mody na eklektyzm, co odbija się na różnorodnym stylu sprzętów wiejskich.
Niestety, źródła nie odnotowują skąd dokładnie pochodzi omawiany obiekt, jednak sporo mebli dolnośląskich, które posiada Muzeum Etnograficzne w swoich zbiorach pochodzi z Szklarskiej Poręby. Trafiły one do nas za sprawą tajemniczego, międzywojennego kolekcjonera – Pana Fischera. Zbiory te po wojnie miały stworzyć skansen, niestety plan się nie powiódł i w ramach akcji ratunkowej zostały przewiezione do Krakowa.
Opracował: Mateusz Żebrowski
Bibliografia:
Ciekawostką językową jest znaczenie greckiego wyrazu tron, które dawniej oznaczało zwyczajnie zydel lub krzesło i odwrotnie – stolnica czy stołek słowiańskich książąt był w rzeczywistości tronem. Tutaj też pojawia się problem z definicją samego krzesła. Zaglądając do Słownika Terminologii Mebli okazuje się, że nasz obiekt tygodnia jest w rzeczywistości zydlem z oparciem. Krzesłem, według wymogów sztuki stolarskiej, byłby gdyby miał konstrukcję oskrzyniową. Tutaj jednak nogi wpuszczone są bezpośrednio w siedzisko, podobnie jak oparcie. Taka konstrukcja tworzy zydelek, którego pochodzenie można powiązać z naszymi zachodnimi sąsiadami (z. niem. Siedel, Siedl, Sittel) a jeszcze wcześniej, odnieść do renesansowych Włoch, gdzie podobne konstrukcje nazywane były Sgabello.
Jeżeli chodzi o pochodzenie, opisywany obiekt przybył najprawdopodobniej z okolic Dolnego Śląska i należał do bogatej chłopskiej rodziny. Podobne meble pojawiły się na tym terenie już w XVII wieku podczas okresu sporych wpływów mieszczaństwa na społeczność wiejską. Meble w takiej formie zaczęły być wypierane przez współczesne meble wiejskie dopiero z końcem XIX wieku.
Meble domowe naśladujące charakter miejski, były produkowane przez mniejsze zakłady stolarskie z okolicy takiej czy innej wsi, wzorując się na modzie dworskiej i mieszczańskiej. Łączyły one w produktach materiały ludowe z wzornictwem naśladującym różne epoki klasyczne. Niezwykle często spotkać można było odniesienia do baroku czy wspominanego już renesansu. Tak też jest w przypadku naszego obiektu tygodnia. Trapezowate siedzisko, zdobione lub profilowany zaplecek i wielokątne w przekroju nogi, to znaki wskazujące na mocny wpływ stylów klasycznych. Podobnie z resztą jak ozdoby – imitacja marmurkowa na siedzisku, girlandy kwiatów i data wypisana na oparciu. Należy wspomnieć, że czas powstania tego zydelka to okres miejskiej mody na eklektyzm, co odbija się na różnorodnym stylu sprzętów wiejskich.
Niestety, źródła nie odnotowują skąd dokładnie pochodzi omawiany obiekt, jednak sporo mebli dolnośląskich, które posiada Muzeum Etnograficzne w swoich zbiorach pochodzi z Szklarskiej Poręby. Trafiły one do nas za sprawą tajemniczego, międzywojennego kolekcjonera – Pana Fischera. Zbiory te po wojnie miały stworzyć skansen, niestety plan się nie powiódł i w ramach akcji ratunkowej zostały przewiezione do Krakowa.
Opracował: Mateusz Żebrowski
Bibliografia:
- T. Czerwiński, Wyposażenie domu wiejskiego, Warszawa, 2009.
- R. Reinfuss, Meblarstwo ludowe w Polsce, Warszawa, 1977.
- K. Moszyński, Kultura Ludowa Słowian T.I i II, Warszawa, 1967.
- M. Korżel-Kraśna, Meble pierwszej połowy XIX wieku, Wrocław, 2007.
- I. Grzeluk, Słownik Terminologiczny Mebli, Warszawa, 1998.
- E. Berendt, Sztuka drewna. Meblatstwo i snycertswo ludowe na Dolnym Sląsku, Wrocław, 2005.
- A. Jacher-Tyszkowa, Zbiory Muzeum Etnograficznego w Krakowie, [w]: Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie t.2, Kraków, 1967.
- M. Dolińska, G. Mosio, Izba Dolnośląska – Maszynopis dla oprowadzających po wystawie stałej Muzeum Etnograficznego w Krakowie.
