Przyrząd składa się z dwu stalowych ramion o układzie nożycowym, połączonych za pomocą ruchomego przegubu, spiętego metalowym nitem. Dwie części pracujące, będące przedłużeniem uchwytów do trzymania w ręce, to gruby pręt o przekroju walca skośnie ścięty na końcu oraz rynienka dopasowana do wielkości i kształtu pręta. Żelazko działa na zasadzie zwierania obu części.
Przyrząd stanowił znaczący wynalazek w historii rozwoju fryzjerstwa. Stworzył możliwość nietrwałego odkształcania włosów przez układanie ich w loki i fale, stąd też popularna nazwa tego typu techniki – ondulacja (fr. ondulation – falowanie). Twórcą i wynalazcą żelazka był francuski fryzjer – Marcel Grateau (1852-1936), który zaprezentował działanie owego pierwowzoru lokówki w 1897 r., w swym zakładzie w Paryżu mieszczącym się w dzielnicy Montmartre. Przed przystąpieniem do układania włosów żelazko należało niezbyt mocno podgrzać nad palnikiem gazowym, spirytusowym, bądź innym, a następnie na skrawku bibuły zbadać stopień jego nagrzania. Jeśli papier ulegał mocnemu zażółceniu trzeba było zaczekać z wykonywaniem fryzury, gdyż w przeciwnym razie można było spalić włosy! Pasmo włosów uchwycone na końcu nawijano na gorące rurki na całej jego długości, bądź tylko częściowo.
Nowy sposób modelowania fryzur szybko stał się popularny i przeszedł do historii sztuki fryzjerskiej jako „ondulacja marcelowska”. Twórca żelazka opatentował swój wynalazek, ale też nadal eksperymentował nad jego odmianami. Wynalazek ów szybko rozpowszechnił się w Europie, ale też poza jej granicami. Początkowo stanowił wyposażenie tylko zakładów fryzjerskich, ale z czasem, masowo produkowany w wytwórniach na terenie różnych krajów, wzbogacił zestaw przyborów toaletowych w domowych gospodarstwach. Po dziś dzień żelazko tego typu można spotkać w niejednym naszym domu.
Prezentowane żelazko podarowane zostało Muzeum przez Zofię Sulikowskiej-Zegan, wnuczkę Seweryna Udzieli. Z ustnego przekazu wiadomo, że posługiwały się nim do wykonywania fryzur nie tylko panie z tej rodziny, ale używali go również panowie. Pochodzi ono z Paryża, z wytwórni przyborów fryzjerskich Leona Pelleray’a i jest wykonane wg patentu Marcela Grateau. Dowiadujemy się tego na podstawie napisów odciśniętych na ramionach żelazka. W pobliżu przegubu, na jednym uchwycie widnieje napis: MARCEL DEPOSE (patent), na drugim: G[Grateau] ACIER (stal). Z kolei, na grzbiecie stalowej rurki można odczytać: L. PELLERAY PARIS. W zbiorach Muzeum znajduje się kilka żelazek do ondulacji, pośród nich są również egzemplarze odmiennego kształtu.
Opracowała Alicja Małeta.
