Czarno-biała fotografia o wymiarach 8,9 cm (wys.) x 11,5 cm (szer.) przyklejona na kartonik o wymiarach 14,7 cm (wys.) x 18,8 cm (szer.). Wzdłuż dłuższego boku kartonika dwa symetryczne otwory w odstępie 8 cm, wskazujące na wyjęcie ze sznurowanego albumu bądź segregatora. W lewym górnym rogu odwrocia pieczątka: „Prof. Praesent / Photo. Nr. ….. / Datum: …..” z odręcznym uzupełnieniem: „181/ 3.8.1916”. Obok odręczny podpis czarnym atramentem w języku niemieckim: „Alter Judenfriedhof inmitten von Krakau in der Vorstadt Kazimierz”.
Fotografia przedstawia fragment starego cmentarza żydowskiego usytuowanego na krakowskim Kazimierzu przy ul. Szerokiej, w sąsiedztwie synagogi Remuh. Widoczne są dziesiątki płyt nagrobnych, zwanych macewami, mur cmentarny, a za nim dwie narożne kamienice po dwóch stronach zbiegu ulic Jakuba i Warszauera. Pośrodku cmentarza stoją dwaj chłopcy. Starszy z nich ma na sobie charakterystyczną czapkę noszoną w owym czasie przez uczniów gimnazjów klasycznych.
Nekropolia Remuh jest jedną z najstarszych na ziemiach polskich. Podobnie jak synagoga, zawdzięcza swoją nazwę pamięci wybitnego krakowskiego rabina i filozofa, Mosze ben Israela Isserlesa (ok. 1520-1572), znanego pod hebrajskim akronimem ReMu (Rabi Mosze). Plac pod przyszły cmentarz został zakupiony przez kahał w 1533 r., jednak przez długie lata magistrat miasta nie zezwalał Żydom na organizację pogrzebów w tym miejscu. Sytuację odmieniła dopiero zaraza, która nawiedziła Kazimierz w latach 1551-1552 pochłaniając ponad dwieście ofiar. Ogromna liczba zmarłych zmusiła władze gminy żydowskiej do pogwałcenia obowiązującego zakazu i zapoczątkowała regularne pochówki, które trwały nieprzerwanie do 1800 r., a sporadycznie nawet do poł. XIX w. Podczas II wojny światowej stary cmentarz na Kazimierzu został niemal doszczętnie zniszczony, a macewy zrównane z ziemią. Cudownie ocalał nagrobek rabina Remuh, co religijni Żydzi uznali za oczywisty dowód jego świętości. Pod koniec lat 50. XX w. część pomników udało się odnaleźć i zidentyfikować, a część zrekonstruowano.
Jednym z pierwszych nagrobków, który stanął na nowym żydowskim cmentarzu był ten widoczny w centralnej części kadru fotografii, tuż obok chłopców. Wysoką macewę postawiono ku pamięci Gołdy, młodziutkiej żony rabina Moszego, a zarazem córki wybitnego rabina z Lublina, generalnego rabina Małopolski, Szaloma Szachny. Gołda zmarła w wieku zaledwie dwudziestu lat podczas wspomnianej zarazy, 3 czerwca 1552 r. Fragment inskrypcji głosi:
„Rabinowa, pani Gołda, błogosławionej pamięci! (...) We wszystkich swych czynach i cechach była młoda, dwudziestu lat, lecz jakby była o stu. Nie znajdziesz w niej nieprawości. Dla jej pamięci dobra postawiony ten pomnik kamienny na pagórku (...)” [1]
Przedstawiona fotografia, wykonana dokładnie przed stu laty w sierpniu 1916 r. podczas Wielkiej Wojny (1914-1918) przez niemieckiego badacza i dokumentalistę, jest bezcennym źródłem do badań nad dziejami najstarszego krakowskiego żydowskiego cmentarza, jego pierwotnego układu i najstarszych pomników. Stanowi też nieocenioną pomoc w rekonstrukcji treści pierwotnych inskrypcji, z których większość nie przetrwała do czasów obecnych wcale lub zachowała się we fragmentach.
Fotografia jest jedną z ok. 1300, należących do zespołu firmowanego przez Deutsches Ausland-Institut. Do zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie trafiła wraz z częścią dokumentacji innej niemieckiej placówki naukowo-badawczej, Institut für Deutsche Ostarbeit, działającego w okupowanym Krakowie w latach 1940-1945.
Opracowała Kamila Wasilewska-Prędki.
Bibliografia:
Majer Bałaban, Przewodnik po żydowskich zabytkach Krakowa, Kraków 1935 ?
Ozjasz Mahler, Przewodnik po żydowskich zabytkach Krakowa, Kraków 1935
Eugeniusz Duda, Stary cmentarz żydowski w Krakowie. Materiały inwentaryzacyjne [w:] Krzysztofory, t. 15, Kraków 1988
Eugeniusz Duda, Krakowskie judaica, Warszawa 1991
Leszek Hońdo, Inskrypcje starego żydowskiego cmentarza w Krakowie, cz. I, Kraków 2000
[1] Cyt. za: L. Hońdo, Inskrypcje starego żydowskiego cmentarza w Krakowie, s. 200-201
Fotografia przedstawia fragment starego cmentarza żydowskiego usytuowanego na krakowskim Kazimierzu przy ul. Szerokiej, w sąsiedztwie synagogi Remuh. Widoczne są dziesiątki płyt nagrobnych, zwanych macewami, mur cmentarny, a za nim dwie narożne kamienice po dwóch stronach zbiegu ulic Jakuba i Warszauera. Pośrodku cmentarza stoją dwaj chłopcy. Starszy z nich ma na sobie charakterystyczną czapkę noszoną w owym czasie przez uczniów gimnazjów klasycznych.
Nekropolia Remuh jest jedną z najstarszych na ziemiach polskich. Podobnie jak synagoga, zawdzięcza swoją nazwę pamięci wybitnego krakowskiego rabina i filozofa, Mosze ben Israela Isserlesa (ok. 1520-1572), znanego pod hebrajskim akronimem ReMu (Rabi Mosze). Plac pod przyszły cmentarz został zakupiony przez kahał w 1533 r., jednak przez długie lata magistrat miasta nie zezwalał Żydom na organizację pogrzebów w tym miejscu. Sytuację odmieniła dopiero zaraza, która nawiedziła Kazimierz w latach 1551-1552 pochłaniając ponad dwieście ofiar. Ogromna liczba zmarłych zmusiła władze gminy żydowskiej do pogwałcenia obowiązującego zakazu i zapoczątkowała regularne pochówki, które trwały nieprzerwanie do 1800 r., a sporadycznie nawet do poł. XIX w. Podczas II wojny światowej stary cmentarz na Kazimierzu został niemal doszczętnie zniszczony, a macewy zrównane z ziemią. Cudownie ocalał nagrobek rabina Remuh, co religijni Żydzi uznali za oczywisty dowód jego świętości. Pod koniec lat 50. XX w. część pomników udało się odnaleźć i zidentyfikować, a część zrekonstruowano.
Jednym z pierwszych nagrobków, który stanął na nowym żydowskim cmentarzu był ten widoczny w centralnej części kadru fotografii, tuż obok chłopców. Wysoką macewę postawiono ku pamięci Gołdy, młodziutkiej żony rabina Moszego, a zarazem córki wybitnego rabina z Lublina, generalnego rabina Małopolski, Szaloma Szachny. Gołda zmarła w wieku zaledwie dwudziestu lat podczas wspomnianej zarazy, 3 czerwca 1552 r. Fragment inskrypcji głosi:
„Rabinowa, pani Gołda, błogosławionej pamięci! (...) We wszystkich swych czynach i cechach była młoda, dwudziestu lat, lecz jakby była o stu. Nie znajdziesz w niej nieprawości. Dla jej pamięci dobra postawiony ten pomnik kamienny na pagórku (...)” [1]
Przedstawiona fotografia, wykonana dokładnie przed stu laty w sierpniu 1916 r. podczas Wielkiej Wojny (1914-1918) przez niemieckiego badacza i dokumentalistę, jest bezcennym źródłem do badań nad dziejami najstarszego krakowskiego żydowskiego cmentarza, jego pierwotnego układu i najstarszych pomników. Stanowi też nieocenioną pomoc w rekonstrukcji treści pierwotnych inskrypcji, z których większość nie przetrwała do czasów obecnych wcale lub zachowała się we fragmentach.
Fotografia jest jedną z ok. 1300, należących do zespołu firmowanego przez Deutsches Ausland-Institut. Do zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie trafiła wraz z częścią dokumentacji innej niemieckiej placówki naukowo-badawczej, Institut für Deutsche Ostarbeit, działającego w okupowanym Krakowie w latach 1940-1945.
Opracowała Kamila Wasilewska-Prędki.
Bibliografia:
Majer Bałaban, Przewodnik po żydowskich zabytkach Krakowa, Kraków 1935 ?
Ozjasz Mahler, Przewodnik po żydowskich zabytkach Krakowa, Kraków 1935
Eugeniusz Duda, Stary cmentarz żydowski w Krakowie. Materiały inwentaryzacyjne [w:] Krzysztofory, t. 15, Kraków 1988
Eugeniusz Duda, Krakowskie judaica, Warszawa 1991
Leszek Hońdo, Inskrypcje starego żydowskiego cmentarza w Krakowie, cz. I, Kraków 2000
[1] Cyt. za: L. Hońdo, Inskrypcje starego żydowskiego cmentarza w Krakowie, s. 200-201
