Jak pisał Stanisław Cercha w 1896 roku: Pierwszym na wiosnę kiermaszem, na który dążą krakowianie jest odpust na półwsiu Zwierzynieckim, przytykającem do Krakowa. Odpust ten nazywa się „Emaus”, na który udaje się ludność tak wiejska, jak miejska, ażeby tam wysłuchawszy nabożeństwa w klasztorze Norbertanek, zaopatrzyć swe dzieci w siekierki drewniane i dzwonki gliniane. […] Każdy wreszcie powraca z siekierką taką i dzwonkiem glinianym, jako świadectwem, że był na Emausie… Te dwa rodzaje zabawek swą popularność na Emausie i Rękawce zawdzięczały może nie tyle kojarzeniu ich przez kupujących z rekwizytami wiosennej obrzędowości, związanej z magią budzenia życia i manifestacji sił witalnych, co przede wszystkim niskiej cenie.
Takie proste, gliniane dzwonki masowo sprzedawane były pod koniec XIX wieku i z początkiem XX wieku na krakowskich wiosennych odpustach, aż do 1914 roku. Podobnie jak popularne wówczas gwizdki czy świstawki, były produkcją uboczną krakowskich warsztatów garncarskich, wyrabiających gliniane garnki, misy i dzbanki. Wojna przerwała wytwórczość garncarzy w Krakowie, bo dzwonki gliniane sporadycznie pojawiające się na Emausie w latach 20. XX wieku już nie pochodziły ze Zwierzyńca, a produkowane były we wsiach podkrakowskich, natomiast w latach 30. XX wieku już całkowicie zanikły.
W kolekcji Muzeum Etnograficznego w Krakowie, liczącej ok. 300 krakowskich zabawek z Emausu i Rękawki, zachował się tylko jeden gliniany dzwonek z okresu ich największej popularności i masowej sprzedaży, czyli z przełomu XIX i XX wieku, ale za to jest klasycznym przykładem dzwonków emausowych opisywanych w literaturze. Został uformowany ręcznie, częściowo na kole, z terakotowej gliny, a następnie wypalony, nie polewany. Jest to dzwonek kloszowy, o szerokim płaszczu, ręczny, z prostym, walcowatym uchwytem sterczącym do góry. Serce dzwonka, w kształcie gruszkowate, zostało uformowane z grudki gliny i zawieszone na sznurku, na wewnętrznej zawieszce. Ozdobiony jest skromnie, podobnie jak inne tego typu dzwonki, poziomymi, białymi pasami i linią falistą pomiędzy nimi.
Najprawdopodobniej dzwonek został wykonany w jednym z warsztatów garncarskich w Krakowie, być może u Kernera na Smoleńsku lub Błażeja Włodeńskiego na Zwierzyńcu. Następnie został sprzedany na Emausie, bądź Rękawce i przekazany do Muzeum Etnograficznego w Krakowie jako dar doktora Maurycego Manna (1880-1932), historyka literatury, romanisty, polonisty, dra filozofii.
Obecnie dzwonek można go oglądać w Ratuszu na wystawie Od-nowa (więcej), która jest częścią ekspozycji stałej MEK. Opowiada ona o obrzędowości wiosennej i odrodzeniu życia po okresie zimowej martwoty. Zobaczyć tu można kolekcję pisanek, palm wielkanocnych, stroje wiosennych kolędników, a także zabawki sprzedawane na Emausie i Rękawce.
Opracowała Małgorzata Oleszkiewicz.
Bibliografia:
1. Bujak Jan, Zabawki w Europie, Kraków 1988.
2. Cercha Stanisław, Dzwonki gliniane i siekierki drewniane z kiermaszów krakowskich, „Lud”, 1896, s. 217-220.
3. Seweryn Tadeusz, Polskie zabawki ludowe, Warszawa 1960.
Takie proste, gliniane dzwonki masowo sprzedawane były pod koniec XIX wieku i z początkiem XX wieku na krakowskich wiosennych odpustach, aż do 1914 roku. Podobnie jak popularne wówczas gwizdki czy świstawki, były produkcją uboczną krakowskich warsztatów garncarskich, wyrabiających gliniane garnki, misy i dzbanki. Wojna przerwała wytwórczość garncarzy w Krakowie, bo dzwonki gliniane sporadycznie pojawiające się na Emausie w latach 20. XX wieku już nie pochodziły ze Zwierzyńca, a produkowane były we wsiach podkrakowskich, natomiast w latach 30. XX wieku już całkowicie zanikły.
W kolekcji Muzeum Etnograficznego w Krakowie, liczącej ok. 300 krakowskich zabawek z Emausu i Rękawki, zachował się tylko jeden gliniany dzwonek z okresu ich największej popularności i masowej sprzedaży, czyli z przełomu XIX i XX wieku, ale za to jest klasycznym przykładem dzwonków emausowych opisywanych w literaturze. Został uformowany ręcznie, częściowo na kole, z terakotowej gliny, a następnie wypalony, nie polewany. Jest to dzwonek kloszowy, o szerokim płaszczu, ręczny, z prostym, walcowatym uchwytem sterczącym do góry. Serce dzwonka, w kształcie gruszkowate, zostało uformowane z grudki gliny i zawieszone na sznurku, na wewnętrznej zawieszce. Ozdobiony jest skromnie, podobnie jak inne tego typu dzwonki, poziomymi, białymi pasami i linią falistą pomiędzy nimi.
Najprawdopodobniej dzwonek został wykonany w jednym z warsztatów garncarskich w Krakowie, być może u Kernera na Smoleńsku lub Błażeja Włodeńskiego na Zwierzyńcu. Następnie został sprzedany na Emausie, bądź Rękawce i przekazany do Muzeum Etnograficznego w Krakowie jako dar doktora Maurycego Manna (1880-1932), historyka literatury, romanisty, polonisty, dra filozofii.
Obecnie dzwonek można go oglądać w Ratuszu na wystawie Od-nowa (więcej), która jest częścią ekspozycji stałej MEK. Opowiada ona o obrzędowości wiosennej i odrodzeniu życia po okresie zimowej martwoty. Zobaczyć tu można kolekcję pisanek, palm wielkanocnych, stroje wiosennych kolędników, a także zabawki sprzedawane na Emausie i Rękawce.
Opracowała Małgorzata Oleszkiewicz.
Bibliografia:
1. Bujak Jan, Zabawki w Europie, Kraków 1988.
2. Cercha Stanisław, Dzwonki gliniane i siekierki drewniane z kiermaszów krakowskich, „Lud”, 1896, s. 217-220.
3. Seweryn Tadeusz, Polskie zabawki ludowe, Warszawa 1960.
