Łapcie wykonane są techniką krzyżową. Podeszwa dodatkowo przepleciona dla wzmocnienia. Przez górne krawędzie przewleczone sznury (abory) służące do przymocowania obuwia do nogi.
Łapcie z łyka nazywane niekiedy postołami to jeden z najbardziej archaicznych typów obuwia. Jędrzej Kitowicz opisując ubiór Rusinów z drugiej połowy XVIII wieku wspomina: „Idący w daleką drogę mieli zapas po kilka par chodaków łyczanych i te pospolicie niósł, każdy swoje, na plecach powieszone.” W XIX wieku, a na niektórych terenach jeszcze w pierwszych dekadach wieku XX, obuwie plecione z łyka noszono na porośniętych lasami obszarach wschodniej Polski (m.in. na Krupiach, Podlasiu ale też w widłach Wisły i Sanu u Lasowiaków), w północnej części obecnej Ukrainy, na Białorusi, Litwie, Łotwie, w Estonii, Rosji a także w Finlandii. Gdzieniegdzie występowały obok, albo były zastępowane przez równie archaiczne obuwie wykonane z kawałka skóry, czasem również określane terminem postoły. Łapcie wyplatane były z taśm łyka (wewnętrznej, żywej warstwy kory) najczęściej lipy, wiązu, brzozy czy witek wierzbowych. Wykonywano je techniką krzyżową polegającą na przeplataniu taśm pod kątem prostym. Etnograf Kazimierz Moszyński przyjmując jako kryterium usytuowanie plecionki względem osi podłużnej obuwia wyróżnił dwa typy łapci: zachodni, w którym plecionka biegnie prosto i wschodni, gdzie usytuowana jest skośnie względem osi. Pierwszy typ występował na większości wspomnianych terenów, drugi głównie w Rosji i Finlandii. Każdy z nich miał jeszcze kilka różnych form.
W typie zachodnim obok szeroko rozpowszechnionej formy z zakrytym noskiem i napiętkiem występowała też odmiana, w której wobec braku przedniej pętli na wierzchu noska tworzył się otwór. Właśnie taką formę reprezentuje przedstawiany okaz. Kolejną odmianą były łapcie płytkie, ograniczone niemal do samej podeszwy, w których zamiast noska były tylko dwie szerokie taśmy z łyka. Takich łapci, np. na Białorusi używano latem w czasie prac polowych. Podeszwę łapci zwykle podplatano drugą warstwą łyka posługując się przy tym kościaną lub żelazną iglicą albo nożem. Przy ich pomocy podważano w kilku miejscach sploty podeszwy i przeplatano dodatkowe taśmy.
Łapcie typu wschodniego miały przeważnie głębsze, okrągłe, prostokątne lub szpiczaste noski, wyższe boki i napiętki. W Finlandii, gdzie ich forma przypominała płytkie buty, nie przywiązywano ich sznurami. Na terenie pogranicza białorusko-rosyjskiego tego typu łapcie często wykonywali rzemieślnicy - na zamówienie lub na sprzedaż. Były one używane również jako obuwie świąteczne i jako takie wystarczały nawet na parę lat.
W łapciach chodzili mężczyźni, kobiety i dzieci. Noszono je na co dzień, do pracy, przez cały rok. Ubierano na onuce i przywiązywano sznurkiem przechodzącym przez pętle w górnej krawędzi łapci. Łapcie, dla siebie i rodziny, wykonywali zazwyczaj mężczyźni w czasie wolnym od innych prac np. w sezonie zimowym. Były obuwiem nietrwałym, niektóre ulegały zużyciu już po kilku dniach. Dlatego podeszwę wzmacniano czasem podszywając kawałkami skóry.
Prezentowane łapcie są darem archeologa Wandalina Szukiewicza (1852-1919) z Naczy w dawnym powiecie lidzkim guberni wileńskiej (obecnie w rejonie woronowskim obwodu grodzieńskiego na Białorusi). Szukiewicz, który w znacznej mierze zdobył wiedzę dzięki samokształceniu, był jednym z prekursorów badań archeologicznych na Litwie. Był też krajoznawcą, angażował się ochronę zabytków i działalność społeczną. Interesował się kulturą ludową - zbierał opowiadania, przysłowia a także przedmioty z zakresu etnografii. Swoje zbiory archeologiczne i etnograficzne przekazał różnym placówkom naukowym i muzealnym. W latach 1912-1913 darował Muzeum Etnograficznemu w Krakowie 91 obiektów z powiatu lidzkiego.
Opracowała Elżbieta Pobiegły.
Bibliografia:
Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III. Warszawa 1985, s 313.
Kazimierz Moszyński, Kultura Ludowa Słowian.cz.1 Kultura Materialne. Kraków 1929, s.456-457.
Etnografia Biełarusi. Encyklopedia. Mińsk 1989, s.285-286.
Magdalena Dolińska, Kolekcje etnograficzne z Kresów wschodnich dawnej Rzeczypospolitej w Muzeum Etnograficznym im. S.Udzieli w Krakowie. W: Dziedzictwo i pamięć Kresów wschodnich Rzeczypospolitej. Red. Andrzej Stawarz, Warszawa 2009. s.169-183.
