Pierwsze wzmianki na temat nocnika pochodzą z rzymskiej powieści „Satyryki” z I wieku n.e. To znane już od starożytności naczynie swoją największą popularność zyskało dopiero w XVIII i XIX wieku. Nocniki zwane również urynałami albo naczyniami nocnymi używane były w bogatych domach i dworach, aż do momentu doprowadzenia wody i wybudowania kanalizacji. Początkowo wykonywano je z miedzi, srebra a nawet złota, a do ich obsługi angażowani byli najwierniejsi pokojowi. Drogocenne naczynia trzymano pod łóżkiem lub w szafkach. Delikatne porcelanowe nocniki zaczęto wytwarzać około 1710 r. w Holandii.
W tym samym wieku we Francji wymyślono zgrabne spłaszczone porcelanowe urynałki zdobione bukiecikami kwiatów i miniaturkami, odpowiednio do panującej wówczas rokokowej mody kobiecej. Wśród arystokratów francuskich powszechnym zwyczajem było ofiarowanie sobie nocników w podarunku.
Urynały w ciągu wieków zmieniały swoje kształty i zdobienia stając się czasami prawdziwymi dziełami sztuki, zdarzało się nawet mylić je z sosjerkami. Ich wzory znajdowały się w katalogach najznakomitszych wytwórni w Europie. W Polsce szlachta długo wyśmiewała nocniki zwąc je garnkami do łóżka, dopiero w XVIII wieku przekonano się do praktycznego przedmiotu. W 1907 r. fabryka fajansu we Włocławku produkowała aż sześć modeli nocników: jardiniere, rokoko, kulisty, zwykły, warszawski i owalny. Późne XIX-wieczne nocniki były blaszane i często pokryte emalią. W połowie XX wieku do ich wyrobu wykorzystywano szkło, a od połowy lat 60. w plastik.
Opracowała Karolina Kolanowska.
